Lạc Sơn (Hòa Bình) – bảo tồn và phát triển các di sản văn hoá dân tộc Mường
15 năm qua, thực hiện nghị quyết Huyện uỷ Lạc Sơn đã chỉ đạo các ngành chức năng tổ chức sưu tầm và vận động nhân dân cùng giữ gìn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống. Là huyện có trên 90% dân tộc Mường và các dân tộc anh em cùng sinh sống, mỗi dân tộc đều có bản sắc văn hoá riêng, có lễ hội với kho tàng văn hoá, văn học phong phú. Do vậy, công tác nghiên cứu, sưu tầm các giá trị văn hoá dân gian được các cấp, ngành trong huyện đặc biệt quan tâm. Hiện nay, toàn huyện sưu tầm khoảng 30 địa chỉ các phong tục, tập quán, tín ngưỡng và lễ hội các dân tộc; đã rà soát, quản lý hơn 1.200 chiếc cồng chiêng còn được lưu giữ trong nhân dân và các tổ chức trên địa bàn huyện, trong đó có khoảng gần 1.000 chiếc cồng chiêng cổ, tổ chức quản lý, bảo tồn các di tích lịch sử và văn hoá cấp quốc gia và cấp tỉnh. Sưu tầm và phục dựng được 2 lễ hội dân gian của người Mường. Bên cạnh đó, đã trùng tu các di tích như: di tích lịch sử cách mạng Mường Khói, xã Ân Nghĩa; mái đá làng Vành, xã Yên Phú; Hang Khụ Trại, xã Tân Lập; Hang Khụ Dúng, xã Nhân Nghĩa; nơi thành lập Văn phòng Tỉnh uỷ, xóm Khị, xã Nhân Nghĩa; nơi ghi dấu lịch sử Trung đoàn 52 Tây Tiến ở xã Thượng Cốc…
Những giá trị văn hoá truyền thống của người Mường cũng được chú trọng lưu giữ như tiếng nói, trang phục váy Mường, phong tục, tập quán sinh hoạt ẩm thực, các đồ dùng, vật dụng trong sản xuất và sinh hoạt. Người dân các xã, thị trấn trong huyện còn lưu giữ được nhiều nét văn hoá truyền thống đặc sắc, độc đáo của dân tộc mình như: mo mường, cồng chiêng, rằng thường, hát ví... Tuy nhiên, trước xu thế phát triển của xã hội, nhiều giá trị, bản sắc văn hoá đã được cải tiến, đổi mới. Trước tình hình đó, các cấp uỷ Đảng, chính quyền đã quan tâm làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân giữ gìn và phát huy những giá trị văn hoá của dân tộc Mường. Trong đó, trang phục váy Mường không được được duy trì , sử dụng trong các lễ hội. Đặc biệt, tiếng nói dân tộc được người dân ở các xã, thị trấn, nhất là vùng sâu, xa sử dụng hàng ngày.
Bên cạnh đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị nhà sàn truyền thống là vấn đề được nhiều người quan tâm. Trước đây, 100% người dân tộc Mường ở nhà sàn bởi nhà sàn vừa thoáng mát, vừa có diện tích sử dụng rộng, tiện trong sử dụng và sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, thời gian gần đây, do sự phát triển của xã hội, nguyên vật liệu làm nhà sàn như gỗ tốt, bương, tre… ngày càng khan hiếm nên nhà sàn truyền thống đã giảm dần. Trước tình hình đó, Huyện uỷ đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tuyên truyền, vận động cán bộ, đảng viên và tầng lớp nhân dân gìn giữ, khơi dậy và phát huy nhà sàn truyền thống của dân tộc mình, trong đó, nêu cao vai trò gương mẫu thực hiện của mỗi cán bộ, đảng viên. Những nhà sàn cổ trước kia còn giá trị sử dụng đã được tu sửa, tôn tạo lại. Song song với đó, khi không có gỗ tốt, nhân dân đã có sáng kiến thay thế nhà sàn truyền thống sang xây dựng nhà sàn bằng vật liệu mới là dựng nhà bằng bê tông cốt thép rồi sơn giả gỗ. Đầu tiên, huyện chỉ đạo làm thí điểm ở xã Tân Mỹ, thấy hiệu quả đạt cao, nhà sàn kiểu mới không chỉ đẹp và chắc chắn mà còn hạn chế được tình trạng khai thác rừng trái phép để lấy gỗ làm nhà, do đó, huyện đã triển khai nhân rộng ra các xã khác. Hiện nay, ở Lạc Sơn, nhà sàn truyền thống bằng gỗ chiếm khoảng 60%, nhà sàn bằng bê tông cốt thép chiếm khoảng từ 25 – 30%. Việc làm nhà sàn bằng bê tông cốt thép vừa giữ gìn được bản sắc văn hoá dân tộc, vừa góp phần giảm các vụ vi phạm lâm luật, bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn.
Có thể thấy, sau 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 (khoá VIII) đã tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức của toàn xã hội về tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội./.
