Lễ hội Khu già già của người Hà Nhì.

Năm nào cũng vậy, cứ vào ngày Thìn tháng Hai âm lịch, cả bản người Hà Nhì rộn ràng trong ngày tết truyền thống riêng, độc đáo của dân tộc mình, Tết “Gạ ma o”. Những nghi lễ, phong tục truyền thống lâu đời của người Hà Nhì gần như được giữ nguyên bản trong Tết tháng Hai với mong ước cầu một năm mới chăn nuôi phát triển, anh em, con cháu thuận hòa. Trong ngày tết của dân tộc, đồng bào Hà Nhì cùng nhau tổ chức bày cỗ, mổ lợn, làm nhiều món ăn trong không khí náo nức, đoàn kết thân tình với những lời chúc tốt đẹp. Mâm cỗ cúng không cầu kỳ, đều do bàn tay của người dân trong bản tự chế biến theo ý nghĩa thành tâm cầu mong thần rừng phù hộ, bảo vệ dân bản một năm nhiều sức khỏe, hạnh phúc và may mắn. Cũng trong Tết “Gạ ma o”, các bài hát, điệu múa dân gian mang đậm bản sắc của người Hà Nhì cũng được biểu diễn để nhắc nhau cùng gìn giữ, bảo tồn văn hóa dân tộc.

Nhớ lại nhiều năm trước đây, đời  sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Y Tý còn gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ đói nghèo cao; nhiều tập tục lạc hậu vẫn tồn tại trong đời sống tinh thần của đồng bào. Cũng do cuộc sống khó khăn, theo thời gian, nhiều nghi lễ, lễ hội truyền thống của đồng bào đứng trước nguy cơ mai một... Đồng chí Ly Giờ Có, Bí thư Đảng ủy xã Y Tý cho biết: Trước yêu cầu bức thiết về phát triển kinh tế, xã hội, xây dựng nông thôn mới, bên cạnh việc tuyên truyền, vận động nhân dân chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào canh tác, Đảng bộ, chính quyền xã Y Tý đã chú trọng đến công tác xây dựng bản, làng văn hóa, khu dân cư tiên tiến. Các ban, ngành, đoàn thể trong xã đã phối hợp tuyên truyền, vận động nhân dân xây dựng làng, bản không có tệ nạn xã hội, các gia đình không sinh con thứ 3 để chăm sóc nuôi dưỡng con tốt; không tảo hôn và thách cưới cao; việc hiếu, hỉ đảm bảo thuần phong mỹ tục và theo nếp sống mới; giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc thông qua các lễ hội truyền thống...

Là người uy tín trong cộng đồng, đóng góp không nhỏ trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Hà Nhì, ông Chu Che Xá, Trưởng thôn Lao Chải 1, xã Y Tý cho biết: Thời gian qua, tôi đã tham mưu cho chính quyền địa phương, phối hợp với các đoàn thể, cán bộ công chức xã, thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con các dân tộc trên địa bàn xã đẩy mạnh phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo. Đến nay, nhân dân trong xã đã từng bước xóa bỏ và đẩy lùi nhiều hủ tục, tích cực giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc, góp phần xây dựng làng bản không có tệ nạn xã hội; thôn Lao Chải năm nào cũng tổ chức thành công Tết tháng Hai và lễ hội “Khu già già” ngay tại bản...

Cùng với Tết tháng Hai, đồng bào Hà Nhì còn có lễ hội “Khu già già” được tổ chức vào dịp tháng Sáu âm lịch hằng năm, với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Tại lễ hội, mọi người được tham gia các trò chơi dân gian như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ... cùng tham gia mổ trâu để dâng cúng thần rừng (đây là nghi lễ truyền thống vẫn còn gìn giữ từ lâu đời, có ý nghĩa tâm linh sâu sắc). Mỗi thôn tổ chức họp bàn và thống nhất mua trâu về mổ, tùy thuộc vào đóng góp của các gia đình. Ngoài phần thịt dâng lễ cúng, thịt trâu còn lại được chia đều cho tất cả các hộ trong thôn để tiến hành cúng tại gia đình. Nhờ được gìn giữ và bảo tồn có hiệu quả, nên lễ hội Khu già già đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nhờ nêu cao ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc, đồng bào Hà Nhì ở Y Tý đã gìn giữ, tổ chức được nhiều lễ hội truyền thống, làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần, tạo nên nét riêng của vùng đất du lịch giàu bản sắc. Ngày nay, đến với Y Tý, bạn không những được ngắm rừng già nguyên sinh, ruộng bậc thang kỳ vỹ ẩn hiện trong mây, nếp nhà tường trình đất độc đáo... mà còn được khám phá kho tàng di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là của dân tộc Hà Nhì./.