Theo thống kê cho đến nay, các nhà khảo cổ đã tìm thấy khoảng 50 di tích khảo cổ phân bố trên các đảo hoặc ven bờ Vịnh Hạ Long. Trong số đó có Hang Tiên Ông – “mái nhà” của người Hạ Long cổ. Tháng 11/2011, hang Tiên Ông đã mở cửa đón khách tham quan, nằm trong tuyến du lịch cùng với Trung tâm Văn hoá nổi Cửa Vạn, làng chài Cửa Vạn, hồ Ba Hầm và trở thành địa chỉ lý thú dành cho du khách muốn tìm hiểu về lịch sử cư trú của người Hạ Long cổ trên Vịnh Hạ Long.

Ngoài ra, tại Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn hiện nay cũng trưng bày rất nhiều bức ảnh và hiện vật phản ánh những tri thức văn hóa dân gian, lễ hội truyền thống và hiện đại, công cụ đánh bắt, sinh hoạt của cộng đồng ngư dân trên Vịnh Hạ Long, cuộc sống mới ở làng chài tái định cư cùng các hoạt động phát triển du lịch bền vững trên Vịnh. Qua đó, người dân và du khách phần nào hiểu hơn về những giá trị lịch sử, văn hóa quý giá tồn tại trong lòng di sản Vịnh Hạ Long đã và đang được cộng đồng ngư dân các làng chài gìn giữ. 

Ông Phạm Đình Huỳnh, Phó Trưởng Ban quản lý Vịnh Hạ Long cho biết: Vịnh Hạ Long mang trong mình một chiều sâu văn hóa từ văn hóa Cái Bèo, Soi Nhụ, đến văn hóa Hạ Long. Đồng thời cuộc sống trên thuyền của bà con ngư dân nhiều thế hệ đã qua trước khi di chuyển lên bờ vào năm 2014 cũng là những câu chuyện đặc biệt hấp dẫn du khách. Chúng tôi đang cố gắng khai thác để biến những giá trị văn hóa đó trở thành những sản phẩm du lịch hấp dẫn.

Nhằm đa dạng hóa các sản phẩm du lịch trên Vịnh Hạ Long và gia tăng trải nghiệm cho du khách, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã mở lớp truyền dạy kỹ thuật đan lờ, đan lưới, sửa chữa ngư cụ tại Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn, qua đó hình thành nên những tổ hợp trình diễn các hoạt động này phục vụ khách du lịch đến tham quan tìm hiểu về đời sống sinh hoạt của cư dân làng chài.

Cùng với đó là tổ chức khóa truyền dạy hát giao duyên, đào tạo lực lượng nòng cốt có thể biểu diễn lối hát đặc sắc này tại Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn, phục vụ phát triển du lịch. Đối tượng tham gia lớp tập huấn là nhân viên Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đang làm việc tại Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn và các trung tâm bảo tồn trên Vịnh, con em làng chài ký hợp đồng với Ban.

Những hoạt động này nằm trong Dự án Bảo tồn, phát huy một số giá trị văn hóa tiêu biểu của làng chài trên vịnh Hạ Long do Ban Quản lý Vịnh Hạ Long thực hiện từ đầu năm 2019 đến nay.

Bà Lê Thị Thìn, Trưởng phòng Nghiệp vụ -Nghiên cứu, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long cho biết: Hát giao duyên là một hình thức diễn xướng dân gian đặc sắc, phương tiện để truyền đạt tình cảm, cảm xúc và là một sinh hoạt văn hóa mang tính cộng đồng không thể thiếu trong đời sống tinh thần của ngư dân trên Vịnh Hạ Long. Đây cũng là sản phẩm du lịch mà du khách đặc biệt yêu thích khi đến thăm Vịnh.

Những giá trị văn hóa lịch sử quý giá này đã góp phần gia tăng sức hút của điểm đến Vịnh Hạ Long, và đang dần hoàn thiện để trở thành những sản phẩm du lịch hấp dẫn phục vụ du khách, hướng tới phát triển du lịch bền vững.

Bà Vũ Thị Tuyết Nga, du khách đến từ tỉnh Điện Biên chia sẻ: Vịnh Hạ Long không chỉ có đá và nước tuyệt đẹp mà đến đây, tôi được chiêm ngưỡng những bức ảnh rất sống động, đặc biệt được nghe hát giao duyên, xem trình diễn đan ngư cụ và tìm hiểu về văn hóa làng chài trên Vịnh Hạ Long khiến tôi rất thích thú.

Với định hướng phát triển du lịch của tỉnh, Quảng Ninh đang nỗ lực và quyết tâm biến những giá trị văn hóa trên Vịnh Hạ Long trở thành những sản phẩm du lịch văn hóa trải nghiệm hấp dẫn, từ đó phát triển du lịch cộng đồng và tạo thêm sinh kế cho người ngư dân. Đó cũng là cách để gìn giữ, quảng bá những giá trị văn hóa được coi là phần hồn của di sản kỳ quan Vịnh Hạ Long.