Hương vị khó quên măng rừng Tây Bắc
Rừng Tây Bắc vô số các loại măng: Măng nứa, măng vầu, măng sặt, măng lay, măng trúc, măng giang, măng mai, măng tre… Mỗi loại đều có hương vị riêng rất độc đáo, mà thực khách dù chỉ mới được thưởng thức một lần cũng không thể nào quên.
Măng nứa mỏng, trắng ngần, dùng để xào với tỏi xém cạnh ngon tuyệt trần, còn nếu không thì phơi khô, mỗi khi ăn hầm với xương, nhiều người sành còn thấy ngon hơn cả măng lưỡi lợn.
Măng vầu đặc hơn măng nứa, để luộc hay xào đều thi vị. Nếu như măng vầu ngọt có vị như đã cho mì chính khiến thực khách không khỏi trầm trồ, thì măng đắng lại có hậu trong cái dư vị nhằn nhặn trên đầu lưỡi, gợi nhớ đến một câu chuyện tình được truyền từ đời này sang đời khác ở Tây Bắc như một huyền thoại chuyên chở khát vọng một tình yêu. Chuyện kể rằng: ngày xưa có một chàng trai sinh ra trong một gia đình nghèo khổ, bố mẹ đặt tên chàng là Khôm- tiếng Thái tức là đắng. Tuy nghèo khổ nhưng chàng rất giỏi làm nương và săn bắt thú rừng, tiếng khèn của chàng làm trái tim bao gái bản thổn thức nhớ mong và chàng được nàng Ban xinh đẹp nhất vùng trao khăn piêu hẹn mùa xuân cùng chung bếp lửa. Song tên chúa đất quyết bắt nàng Ban về làm người hầu. Chàng Khôm và nàng Ban trốn vào rừng sâu quyết bảo vệ tình yêu trong sáng. Họ vẫn bị săn đuổi dù đã đi rất xa, rất lâu. Đói, mệt, kiệt sức, hai người gục ngã bên nhau. Đất quê hương mở lòng ôm hai người vào vòng tay nhân ái. Từ nấm mộ của nàng Ban mọc lên một thân cây, lá hình trái tim chung đôi xanh biếc. Mỗi độ xuân về lại trút lá rồi bừng nở những bông hoa năm cánh trắng ngần, thơm mát như búp tay của nàng Ban. Còn từ nấm mộ của chàng Khôm vươn lên một cây vầu, xuân đến lại đội đất nhú lên những ngọn măng có vị đắng như vẫn không nguôi mối tình tuyệt vọng. Dân trong vùng lấy măng vầu đắng về thái nhỏ ngâm với nước cùng hoa ban thấy măng hết đắng, khi ăn dư vị cứ ngân mãi trong lòng gợi một nỗi niềm, để rồi mỗi lần người già kể cho con cháu nghe: “Ngày xưa…” là mỗi người lại rưng rưng trong lòng và trân trọng yêu hơn những gì đã có.
Người Dao ở Lào Cai thường bóc bẹ thái phần non của măng đắng như những sợi miến, vị đắng còn rất ít, chỉ vừa đủ tạo nên một sự ngỡ ngàng cho thực khách.
Măng sặt thon nhỏ nhưng lại là loại măng được thực khách sành điệu bình chọn là một trong những loại măng ngon nhất của núi rừng Tây Bắc. Loại măng này dễ chế biến, có thể dùng nướng trên than hồng chấm với muối ớt trộn chanh, xuýt xoa tận hưởng. Ngọn măng đặc, ngọt lịm, không có mùi he, cắn ngập chân răng, no mà không chán. Măng sặt dùng xào với cà chua cũng rất tuyệt. Còn đập dập om với sườn lợn thì thực khách chỉ còn biết lặng đi trong một cảm giác tuyệt vời khó diễn tả bằng lời, cứ ngỡ rằng tinh túy của núi rừng hội tụ nơi ngọn măng bé nhỏ. Loại măng này có nhiều ở Mường Lò - Yên bái và đang nổi lên như một đặc sản góp phần xóa đói giảm nghèo cho bà con các dân tộc ít người nơi đây. Cứ nhìn những rừng sặt mênh mông và từng đoàn ô tô mang biển số các tỉnh miền xuôi nối đuôi nhau chở măng mỗi mùa xuân mà trong lòng lại dâng lên một niềm thích thú.
Măng lay có nhiều ở Sơn La, loại măng này luộc ăn chơi mềm và ngọt.
Măng trúc đá thường mọc trên núi cao, loại này ngọn nhỏ, đậm đà, người Mông thường dùng làm măng ớt để dành ăn quanh năm. Từ khi các du khách mến mộ cái hương vị của loại măng này, măng ớt lên giá và không đủ cung cấp cho thực khách xa gần. Riêng xứ Lạng măng ớt lại làm bằng măng tre, mà một trong những gia vị được thực khách sành điệu yêu mến là một loại lá và quả, tiếng địa phương là “mắc mật”.
Măng có thể chế biến thành nhiều món, món nào cũng thơm ngon, nhưng người Tây Bắc rất ưa thích món măng muối chua. Măng chua xào lăn với cào cào, dế mèn, bọ xít hay nấu canh cá là nhất hạng, đều rất đưa cơm và đưa cay. Món này thường dùng đãi khách quí. Còn gì thú hơn khi khứu giác mới cảm nhận được hương vị của măng chua, dịch vị đã ngọt trên đầu lưỡi và mỗi khi nhấp một chút rượu ngon, nhâm nhi món măng xào rồi chiêu một thìa canh chua, ngửa mặt lên trời khà một tiếng mới càng thấm hơn cái thú ẩm thực của người vùng cao, giản dị mà không kém phần tinh tế.
Mùa măng đã đến, du khách có dịp lên Tây Bắc xin chớ bỏ lỡ dịp may, đêm đêm được nghe tiếng lách tách của những mầm xuân cựa mình trong cồn cào sinh nở; được tận hưởng hương vị của măng rừng do những đôi tay ngà thổi hồn, chắc chắn sẽ thật khó phai ấn tượng về một vùng đất “rừng vàng” nơi địa đầu Tổ Quốc.
