Cúng họ - Một phong tục đẹp của người mông ở Suối Giàng (Yến Bái)

Lễ cúng họ đến phiên nhà nào tổ chức thì nhà đó tự lo liệu toàn bộ mọi chi phí của buổi lễ, từ các mâm lễ dâng cúng đến lương thực, thực phẩm để thiết đãi mọi người một bữa. Anh em trong dòng họ đi dự lễ không phải đóng góp gì mà mỗi người chỉ mang theo một chai rượu làm lễ vật dâng cúng của gia đình mình.

Thịt lợn là lễ vật chính để cúng họ, gia chủ chuẩn bị sẵn một con lợn từ 60 - 80kg. Mọi công việc từ trang trí nhà cửa, bài trí bàn thờ đến thịt lợn, gà phải làm trước đó một ngày.

Lễ cúng họ được tổ chức vào buổi sáng và kết thúc vào buổi trưa. Vào ngày lễ, mọi gia đình đều tập trung tại nhà gia chủ. Đến nhà gia chủ cúng họ, ngoài một chai rượu lễ, mỗi nhà còn đem theo 3 cành cây chè vè dài chừng nửa mét, trên đó có buộc 3 loại chỉ đen - trắng - đỏ.

Theo đồng bào, cây chè vè dùng để xua đuổi tà ma, đồng thời đón những điều may mắn, tốt đẹp. Giữa nhà, chủ lễ có chôn một cây zàng cao chừng 2m, tất cả các cành chè vè buộc chỉ 3 màu của các gia đình trong dòng họ đều được treo trên thân cây zàng đó.

Giờ lành đến, lễ vật sẵn sàng, thầy mo với trang phục truyền thống cầm cây hương kính cẩn đứng trước cây zàng hướng về phía bàn thờ, lẩm nhẩm khấn cầu xin thần linh phù hộ cho dòng họ một năm được mưa thuận gió hòa, các gia đình trong dòng họ có một năm gặp được nhiều may mắn, tránh được những tai ương…

Cúng trong nhà xong, thầy mo nhổ cây zàng mang ra cửa chính đi vòng ra phía sau nhà theo hướng tay phải làm nghi thức xua đuổi tà ma cho cả dòng họ. Tất cả các thành viên trong họ tộc xếp theo thứ tự tuổi tác lần lượt đi sau thầy mo, riêng người được chọn để giúp việc thầy mo phải mang theo một con dao và một cây nỏ để thực hiện các hành động xua đuổi tà ma và những điều xấu. Cây zàng sau khi được rước một vòng quanh nhà sẽ được chôn vào chính giữa gian thờ để thầy mo tiếp tục cúng.

Nghi lễ kết thúc là khi thầy mo dùng con dao chặt đôi bó chè vè và cho anh em con cháu mang đi vứt thật xa ngôi nhà của gia chủ. Sau khi bó chè vè chặt làm đôi được vứt bỏ, người giúp việc thầy mo sẽ dùng cây nỏ bắn lên trời 3 mũi tên để xua đuổi tà ma, không cho về làm hại các gia đình cho dù ở dưới đất hay trên không trung. Các nghi lễ hoàn thành, mọi thành viên trong gia tộc quây quần ăn uống, trò chuyện./.