Người Cor đấu chiêng mừng Lễ lên nhà mới
Đồng Mô mùa này thật đẹp, nhiều người đã nói như vậy khi đến với Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Làng Văn hóa), đặc biệt là những đồng bào dân tộc đang sinh hoạt cộng đồng ở đây. Không khí se lạnh, nắng vàng trải rộng không gian Đồng Mô, làm sáng lên nụ cười của già làng Hồ Ngọc Hoàng dù vừa phải trải qua một chặng đường dài từ Quảng Ngãi.
Đoàn dân tộc Cor có 28 người, nhiều gia đình cả 3 thế hệ cùng ra Làng Văn hóa lần này. Anh Hồ Ngọc An, ở tổ 1, thôn 2, xã Trà Thủy, Trà Bồng, Quảng Ngãi cho biết: Trong đoàn còn có bố anh là già làng Hồ Ngọc Hoàng, 94 tuổi và con là Hồ Văn Vinh, 29 tuổi. Cả ba ông, bố, con đã sắp xếp việc nhà đâu vào đấy nên có thể yên tâm đi cả tháng. Lần đầu tiên dân tộc Cor được về Làng Văn hóa, được thể hiện nét đặc sắc của dân tộc mình với các dân tộc khác và du khách, từ già làng đến thanh niên ai cũng vui và phấn khởi.
Lễ cúng sống – chín
Hôm nay, sau khi đồng bào Cor (thuộc huyện Trà Thủy, Trà Bồng, Quảng Ngãi) về tới Làng Văn hóa, về nhà mới của mình đã tiến hành làm Lễ lên nhà mới – một thủ tục chỉ có duy nhất một lần đối với ngôi nhà mới của mình. Bởi vậy, người Cor rất coi trọng và chuẩn bị khá kỹ lưỡng với nhiều lễ cúng để mong muốn tổ tiên và thần linh phù hộ cho gia đình, dòng tộc khỏe mạnh, mùa màng bội thu, anh em thuận hòa…
Đầu tiên là lễ cúng sống, đồ lễ gồm một con heo, ba con gà sống, gạo, muối, trầu cau... để báo với thần linh (thần Cờy Vắt), ông bà biết nhà mình ở đây do Đảng, Chính phủ làm đã hoàn thành, hôm nay chính thức lên nhà mới.
Sau lễ cúng sống, các đồ lễ heo sống, gà sống được đem làm thịt và chế biến thành các món ăn của người Cor để tiến hành lễ cúng chín. Trong thời gian chuẩn bị cho lễ cúng chín, chủ nhà tiếp khách đến chơi, mừng nhà mới.
Việc chuẩn bị cho lễ cúng chín cũng khá cầu kỳ, lễ được chia làm 3 mâm: gồm các loại bánh: bánh lá đót, bánh lá tốp, bánh rồng (cơm lam), cá nướng, trầu cau, thịt lợn, gà đã luộc, gạo muối… Tất cả đã được bày sẵn để già làng chủ trì lễ cúng. Lễ cúng chín một lần nữa khẳng định và thông báo với ông bà, thần linh là gia đình người Cor đã chính thức lên nhà mới. Từ nay, nhà của người Cor ở Làng Văn hóa sẽ chính thức nổi lửa, đón khách. Trước lễ cúng chín, chân gà sẽ được làm “phép”, ngâm vào nước, nếu chân gà co đều có nghĩa thần linh phù hộ, ngược lại nếu chỉ có ngón chân giữa co có nghĩa thần linh không đồng ý. Tiếp đó, già làng và những người tham gia cùng nâng ly rượu phép trước khi cử hành lễ cúng chín.
Lễ cúng chính với tất cả các đồ chín đã được bày ra, các thành viên trong gia đình ngồi quanh mâm cúng vừa cầu nguyện những điều tốt đẹp vừa rắc muối gạo quanh mâm cúng. Hương trầm hòa quyện vào ánh lửa, tiếng cầu nguyện khiến không gian ngôi nhà thêm linh thiêng mà ấm cúng.
Cứ như vậy, sau khoảng 20 phút lễ cúng kết thúc. Sau đó, già làng và các thành viên của gia đình đem lửa, nước rắc lên nhà tum (phòng ở của từng gia đình trong ngôi nhà lớn). Kết thúc lễ cúng, người Cor đánh cồng chiêng rồi cùng múa Cà Đáu để cầu mong thần linh và tổ tiên phù hộ cho đại gia đình người Cor luôn mạnh khỏe, mùa mang tươi tốt, nhà của người Cor ở Đồng Mô lúc nào cũng đầm ấm, sum vầy cùng đại gia đình 54 dân tộc anh em.
Đấu chiêng hấp dẫn phần hội
Sau phần lễ là phần giao giao lưu, người “hàng xóm” Raglai đã tập trung đông đủ trước nhà sàn người Cor, trong trang phục truyền thống dân tộc mình nhưng cả hai cùng hòa vào múa điệu Cà Đáu của người Cor. Điệu múa của sắc màu, mềm mại nhưng cũng rất khỏe khoắn. Trong phần giao lưu, ấn tượng và hấp dẫn nhất là màn đấu chiêng của hai chàng trai Cor. Họ cùng đọ “tiếng”, tiếng chiêng dồn dập lúc nhanh, lúc chậm, lúc nhẹ nhàng lúc mạnh mẽ như trạng thái của hai chàng trai. Tiếng vỗ tay hưởng ứng mỗi lúc một to hơn, người xem thích thú vì lần đầu tiên được chứng kiến màn đấu chiêng này.
Sau khi cả chủ và khách đã “mãn nhãn” với các tiết mục múa, đấu chiêng tất cả cùng thưởng thức những món đặc sản, dân dã, cùng nhâm nhi chén rượu quế người Cor tự làm và mang ra.
Ông Hồ Văn Thế, Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng, Quảng Ngãi đang có chuyến công tác tại Hà Nội cũng tranh thủ đến thăm và mừng nhà mới của đồng bào mình. Ông chia sẻ: Tôi đang cùng đoàn cán bộ ra Hà Nội để tìm hiểu về phương pháp trồng gấc và biên soạn cuốn sách ngôn ngữ của người Cor. Song song với việc nâng cao đời sống và làm giàu của người Cor, việc gìn giữ bản sắc, truyền thống cũng cần thiết không kém. Trước nguy cơ, ngôn ngữ, trang phục ngày càng bị mai một, lai tạp, chúng tôi đang tiến hành phối hợp với Viện Ngôn ngữ để biên soạn cuốn sách ngôn ngữ tiếng Cor nhằm giúp người Cor giáo dục con em không quên ngôn ngữ của dân tộc mình. Rất may mắn là tất cả những phong tục, lễ cúng lên nhà mới, lễ cưới, lễ đâm trâu đồng bào vẫn tồn tại trong cuộc sống của người Cor. Huyện đang triển khai chương trình 135/2 - mỗi thôn sẽ có nhà Rông giống như ngôi nhà ở Đồng Mô, vật liệu được cải tiến và thay thế để tránh việc chặt phá rừng lấy gỗ, tiết kiệm chi phí, thời gian của đồng bào. Việc xây dựng ngôi nhà của người Cor tại Làng Văn hóa thực sự có ý nghĩa với lớp trẻ Cor. Giáo dục truyền thống, lòng tự hào về dân tộc mình, dù đi đâu, về đâu vẫn có thể ghé thăm làng mình ngay tại Thủ đô Hà Nội.
Trong bữa cơm mừng lên nhà mới, người Cor cũng đã đề xuất với các cán bộ của Ban Quản lý Làng Văn hóa muốn sửa lại cái cầu thang lên xuống, muốn có thêm cái sàn phơi lúa, cất lúa trên nóc nhà, muốn làm cái chòi lúa ở phía ngoài… Những vật dụng cần thiết để ngôi nhà Cor thêm đầy đủ, hoàn thiện. Đó cũng là điều mà lãnh đạo, cán bộ, nhân viên Ban Quản lý Làng Văn hóa luôn mong muốn khi đồng bào về với ngôi nhà của mình. Có như vậy, Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt
