Tết Thanh minh của người Dao tuyển

Đây là dịp tưởng nhớ đến tổ tiên của đồng bào Dao tuyển, đồng thời cũng là dịp con cháu bày tỏ lòng thành kính, biết ơn đến công lao của tổ tiên đã phù hộ con cháu và gia đình mạnh khỏe, hạnh phúc.

Tổ tiên “Piêu bu” trong quan niệm của người Dao thờ cúng trong phạm vi 4 đời, gồm: bố, mẹ, ông, bà, cụ, kỵ. Người Dao tuyển ở Bảo Yên thờ cúng trong phạm vi 6 đời. Tổ tiên sau khi chết thì tập trung ở “Dương châu phủ” và là một “ma lành” phù hộ cho con cháu, nhưng cũng có thể phạt con cháu khi không được thờ cúng chu đáo.

Trong quan niệm của họ, tổ tiên thường hay trở về thăm con cháu là khoảng thời gian từ tờ mờ sáng đến lúc gà gáy, cho nên đồ lễ được chuẩn bị từ 3 - 4 giờ sáng. Mâm cúng đặt ở giữa nhà, trước bàn thờ có bát hương, ba chén rượu, đèn, hương, giấy bản; đồ cúng gồm có gà, lợn, xôi ngũ sắc… Mâm cúng phải do đích thân chủ nhà bày, hoặc là con trai trưởng, phụ nữ tuyệt nhiên không được đến gần trong thời gian làm lễ cúng. Tết Thanh minh, người Dao không làm bánh chưng gù, mà cúng xôi ngũ sắc, gồm các màu xanh, vàng, tím, màu đỏ và trắng. Họ quan niệm rằng, tháng 3 là tháng đồng bào làm nương trồng lúa, đang mùa sinh sôi, phát triển nên làm xôi cúng tổ tiên, để cầu mong tổ tiên phù hộ cho mùa màng được tươi tốt.

Mâm cúng được dọn bày xong xuôi, người chủ gia đình đốt ba nén nhang (tượng trưng cho 3 con đường, là cầu nối giữa thế giới thần linh, tổ tiên với dương gian, khi thắp hương tổ tiên sẽ đi theo 3 đường hương khói đó về với gia đình), miệng đọc bài khấn với đại ý: “Thỉnh cầu tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu mạnh khỏe, không ốm đau bệnh tật, gặp nhiều may mắn, từ nay gia đình làm ăn, chăn nuôi phát triển, gà lợn đầy chuồng, thóc lúa đầy đồng…”. Người Dao tuyển khi dâng gà cúng tổ tiên bao giờ cũng để nguyên con không chặt đĩa bày như các dân tộc khác.

Tết Thanh minh của người Dao tuyển là dịp giáo dục đạo đức, truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cho các thế hệ con cháu, đồng thời gìn giữ bản sắc văn hóa tộc người./.