Tục giành lại tình yêu của người Tày, Tuyên Quang
Người Thổ (Tày) rất hiền lành, chất phác nên họ có những phong tục rất ngộ nghĩnh trong việc hôn nhân... Việc vợ chồng thành hay bại, dở hay hay, họ đều quy cả vào đầu số mệnh.
Trăm sự đều do ở Nguyệt Lão se nên có oán hay có ơn cũng là oán, ơn Nguyệt Lão”. Trai gái yêu nhau không lấy được nhau nhưng có cơ giành lại hạnh phúc một cách “hoà bình” qua câu chuyện Noọng Eng: Cô gái bị cha mẹ gả cho một người mình không yêu, liền bí mật liên lạc với người yêu cũ thi hành chiến lược “Chút phải nòn thoai”, nghĩa là “đốt pháo nằm trưa” vậy! Trước ngày thi hành ý định, tình nhân của Noọng Eng, mua một phong pháo lớn. Rồi một đêm kia, sau khi cùng Noọng Eng hò hẹn, anh dắt phong pháo ở trong mình, cứ việc đến phòng riêng của nàng mà chung chăn gối. Lẽ cố nhiên thi hành thủ đoạn đó phải không cho cha mẹ nàng biết. Sáng hôm sau, anh dậy cho thật sớm, trước tất cả mọi người trong nhà… khăn áo chỉnh tề đứng trước bàn thờ ông vải của người yêu, thắp đèn hương lên mà làm lễ!... Lễ xong anh lại cứ tự nhiên bóc pháo đất! Và đốt pháo xong anh lại… cứ tự nhiên vào buồng Noọng Eng mà cùng nàng ân ái cho đến khi có người vào triệu mới ra! Tiếng pháo nổ vang, cha mẹ Noọng Eng bàng hoàng thức dậy, thấy đèn hương nghi ngút trên bàn thờ, đầy nhà một mùi thuốc pháo. Đôi tay dụi mắt ông bà hỏi:
Cái gì vậy con? Lúc ấy Noọng Eng mới tha rằng: Dạ! tha thầy mẹ, người yêu của con đến “Chút phảo nòn thoai” ạ! Một trận lôi đình của thầy mẹ nổi dậy, nhưng là một trận lôi đình chiếu lệ mà thôi, vì ta thấy Noọng Eng vẫn tươi cười với đôi má ửng hồng… Sau cái trận bão dữ dội trong cốc nước ấy, ông bà cho đòi vị “anh hùng” người yêu của con gái vào hầu… Trước mặt cha mẹ người yêu, chàng lễ phép tha rằng: “Tha ông bà, em Eng đây và con yêu nhau lắm. Nhưng con chưa kịp hỏi thì ông bà đã nhận lời gả em Eng cho người khác. Hôm nay con đến với em Eng đây, trước là để làm lễ “trình ma” sau xin ông bà lượng tình thương mà tác thành cho chúng con xum họp…”. Nhưng đó là anh chàng trơ lắm mới dám xuất đầu lộ diện ra với bố mẹ người con gái như thế, nếu phải anh chàng hay cả thẹn, thì cứ việc nằm ỳ ra ở trong buồng, tha hồ cho cha mẹ người yêu hò hét và nguyền rủa? Trước sức mạnh ái tình, ông bà chỉ còn biết theo tục lệ, chiêu tập hội đồng gia tộc, mời cha mẹ người vị hôn phu kia đến để mở cuộc điều đình. Cuộc điều đình ấy… bao giờ kết quả cũng tốt đẹp. Thế rồi, cỗ bàn linh đình, rượu chè tuý luý đã làm cho ai nấy vui sướng, nhất là anh chàng “chút phảo nòn thoai”. Còn anh vị hôn phu mất vợ kia cũng không đau đớn gì vì anh cũng được bồi thường sính lễ.
Rồi ngày hôm sau, khoái trí như Ngô Chúa khi rước nàng Tây Thi về thành Cô Tô, anh đưa Noọng Eng về nhà mình... Anh chồng hụt của Noọng Eng, chẳng những không ức, anh còn làm thơ ca ngợi tình yêu của hai người: Hai người đã tìm thấy chân hạnh phúc trong vòng ái ân (do ông Tơ, bà Nguyệt se)… Nếu có bạn đường xuôi nào, sau khi đọc bài này, muốn phản đối ông Tơ bằng cách “Chút phảo nòn thoai” thì chắc chắn là ngoài sân ông Cẩm phát lệnh: Đốt pháo không xin phép!... sẽ được mời vào “nòn thoai” trong nhà đá . . . “./.
