Giữ nghề làm hương Tày ở Pác Nghè (Thái Nguyên)
Trên mảnh sân nhỏ của gia đình bà Dương Thị Lý, mùi thơm thoang thoảng từ những bó hương mới phơi nắng như níu chân bất kỳ ai ghé qua. Gia đình bà gắn bó với nghề từ những năm 1980, khi cuộc sống còn nhiều khó khăn, người phụ nữ Tày tranh thủ lúc nông nhàn làm hương để có thêm thu nhập. Theo bà Lý, nghề không quá vất vả, lại có thể làm quanh năm. Vào mỗi dịp Tết, nhu cầu tăng mạnh, thu nhập của gia đình có khi lên tới vài chục triệu đồng.
Phơi hương Tày trước khi đóng gói để bán ra thị trường
Những ngày cuối năm, bước vào thôn Pác Nghè có thể cảm nhận rõ không khí tất bật với tiếng máy nghiền, tiếng đập bột rộn ràng cùng mùi hương ngào ngạt lan tỏa khắp xóm làng.
Bà Dương Thị Lý chia sẻ: “Gia đình tôi làm hương được 30 - 40 năm rồi. Nghề này cũng có ý nghĩa nhiều, người ta lấy về thắp hương, thắp Tết. Thu nhập thì vào dịp Tết được nhiều tiền hơn”.
Thôn Pác Nghè hiện có hơn 170 hộ dân, chủ yếu là đồng bào Tày, trong đó có trên 20 hộ vẫn kiên trì gìn giữ nghề làm hương truyền thống. Bà Nông Thị Huê, người đã hơn 50 năm gắn bó với nghề, cho biết không ai còn nhớ nghề có từ bao giờ, chỉ biết rằng từ khi còn nhỏ đã thấy mẹ, thấy bà làm hương. Những phụ nữ về làm dâu trong thôn, dù chưa từng biết nghề, cũng được hướng dẫn tỉ mỉ để tiếp tục duy trì nét văn hóa của cộng đồng.
Nghề làm hương được phụ nữ Tày ở Pác Nghè gìn giữ lâu đời
Để phân biệt với các loại hương, nhang sản xuất công nghiệp hoặc mang từ miền xuôi lên, người dân gọi sản phẩm của mình là hương Tày. Hương Tày được làm hoàn toàn từ thảo mộc tự nhiên. Các nguyên liệu như cây kiu, lá dính, bột gỗ mục, bột tạo hương… đều được lấy từ rừng, phơi khô rồi nghiền nhỏ. Nhờ vậy, hương có mùi thơm dịu, mang đặc trưng núi rừng và an toàn cho sức khỏe người sử dụng.
Bà Nông Thị Huê nói: “Hương này nhà tôi làm bằng cây kiu lấy ở rừng, lá rừng, rồi cây mục, mùn. Lấy về phơi khô, nghiền ra thì đảm bảo để được lâu, không mốc, không độc hại”.
Chính sự tự nhiên, tỉ mỉ trong từng công đoạn đã tạo nên sự khác biệt của hương Pác Nghè so với nhiều loại hương sản xuất công nghiệp trên thị trường. Vì vậy, người dân vẫn tin dùng hương Tày trong các dịp lễ, Tết. Nhiều đại lý cũng chủ động vào tận thôn lấy hàng về bán. Vào dịp cuối năm, các hộ làm nghề thường tăng sản lượng gấp rưỡi, gấp đôi, tạo thêm việc làm và thu nhập ổn định cho nhiều gia đình.
Ông Chỉ Văn Kiến, Trưởng thôn Pác Nghè, cho biết: “Hương ở Pác Nghè có khá nhiều hộ làm lâu năm, nhất là dịp cuối năm, lễ Tết. Khách hàng mua nhiều, bán đi các xã. Từ đó nhiều hộ phát triển kinh tế khá giả hơn, làm nhà, mua xe, thu nhập tương đối ổn định”.
Nghề làm hương Tày được gìn giữ và giúp cho nhiều hộ có thu nhập ổn định
Những năm gần đây, cùng với nỗ lực gìn giữ nghề truyền thống của người dân, thôn Pác Nghè còn nhận được sự quan tâm hỗ trợ từ các nguồn vốn thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Chính quyền địa phương phối hợp hướng dẫn người dân xây dựng nhãn mác, cải tiến mẫu mã, kết nối với các cửa hàng đồ thờ, hợp tác xã nhằm mở rộng đầu ra cho sản phẩm.
Đặc biệt, con đường bê tông dài hơn 3 km được Nhà nước đầu tư đã giúp việc đi lại, vận chuyển nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm thuận lợi hơn. Chị Nông Thị Ngà, người dân thôn Pác Nghè, chia sẻ: “Trước kia đường đất lầy lội, vận chuyển rất khó khăn, thương lái cũng ngại vào mua. Từ khi có đường bê tông, xe vào tận nơi, mua bán nhộn nhịp hơn, bà con rất phấn khởi”.
Giữa nhịp sống hiện đại, nghề làm hương Tày ở Pác Nghè vẫn được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Những nén hương không chỉ gắn với đời sống tín ngưỡng, phong tục của đồng bào Tày mà còn tạo sinh kế, tăng thu nhập cho nhiều hộ gia đình. Việc duy trì nghề truyền thống vừa góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa, vừa mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho người dân vùng cao.
Công Luận
