Đặc sắc bánh đa Lạng Côn - Hải Phòng

Bánh đa Lạng Côn có hương vị đặc trưng.

Đó là những sân phơi trải dài, vàng óng bánh đa trên những tấm phên tre.

Giữ lửa nghề trăm năm

Theo những người cao tuổi trong làng, nghề làm bánh đa xuất hiện ở Lạng Côn từ thời ông cha. Qua biến động của đời sống, nghề không những không bị mai một mà còn được gìn giữ và phát triển. Đến nay, nhiều hộ vẫn duy trì quy trình chế biến truyền thống kết hợp cải tiến kỹ thuật để nâng cao năng suất.

Bánh đa Lạng Côn có hương vị đặc trưng khó trộn lẫn: Thơm nồng mùi gạo, bùi béo vị vừng rang; khi nướng lên giòn rụm nhưng vẫn giữ được độ dẻo và vị ngọt hậu của gạo quê. Chính sự khác biệt này giúp sản phẩm trụ vững trên thị trường hơn 100 năm, trở thành món ăn quen thuộc của người dân Hải Phòng và nhiều tỉnh, thành phố khác.

Bà Hoàng Thị Thìn, người có hơn 30 năm gắn bó với nghề cho biết, trước đây làm thủ công, mỗi ngày chỉ được vài trăm chiếc. Mất nhiều công mà thu nhập không cao. Nhờ máy móc hỗ trợ, đặc biệt ở khâu trộn bột và tráng bánh, năng suất tăng rõ rệt.

Tuy nhiên, để bánh đạt chất lượng, người thợ vẫn phải giữ sự tỉ mỉ, nhất là từ khâu chọn gạo đến phơi bánh. Muốn bánh ngon phải bảo đảm được các yếu tố từ khâu chuẩn bị nguyên liệu, cách xay bột, kỹ thuật tráng bánh, hấp, phơi, nướng… Bột được tráng bằng máy thành những lớp bánh mỏng đều, mềm dẻo. Bánh sau khi tráng sẽ được hấp chín, gỡ ra và trải đều lên phên để phơi dưới ánh nắng mặt trời.

Theo bà Thìn, mỗi ngày thợ làm bánh thường phải thức từ 2 giờ sáng để xay bột, đốt lò tráng bánh kịp đón nắng sớm. Bột gạo phải mịn, pha đúng tỷ lệ; bánh tráng phải đều tay, mỏng, khi phơi đạt độ khô tự nhiên để nướng lên giòn thơm.

Gạo là yếu tố quan trọng nhất, gạo ngon mới cho bánh chuẩn vị Lạng Côn. Nhờ ứng dụng máy móc, hiện bình quân mỗi hộ sản xuất khoảng 4.000 bánh/ngày, cho thu nhập 20 - 30 triệu đồng/tháng, góp phần nâng cao đời sống người dân và giữ nghề bền vững hơn.

Nhiều hộ duy trì quy trình chế biến truyền thống kết hợp cải tiến kỹ thuật để nâng cao năng suất, chất lượng.

Hiện Lạng Côn còn gần 30 hộ theo nghề làm bánh đa. Mỗi hộ duy trì từ một đến vài lò tráng, tùy quy mô và nhân công. Dù công việc vất vả, nhất là những ngày thời tiết bất lợi mưa ẩm kéo dài, nhưng bà con vẫn cố gắng giữ nghề bởi đó là kế sinh nhai gắn với ký ức, tình cảm và niềm tự hào của cả cộng đồng.

Bánh đa Lạng Côn được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu từ năm 2014, đó là sự ghi nhận lớn đối với người làm nghề. Ai cũng mong sản phẩm được quảng bá rộng hơn để con cháu có động lực theo nghề.

Theo bà Đỗ Thị Thành, người làm nghề lâu năm, điểm mạnh của bánh đa Lạng Côn là giữ được hương vị truyền thống, trong khi nhiều nơi đã thay đổi công thức để tăng năng suất. Người làm bánh mong muốn bánh đa Lạng Côn được đi xa phải giữ đúng bản sắc, vì đó mới là điều khách hàng tìm đến.

Nâng cao giá trị sản phẩm truyền thống

Những năm gần đây, Lạng Côn còn trở thành điểm đến được nhiều du khách lựa chọn. Không chỉ để tìm mua đặc sản vùng quê, nhiều người còn muốn trải nghiệm quá trình làm bánh - từ xay bột, tráng, phơi cho đến nướng bánh ngay trên bếp than.

Chị Nguyễn Thu Hà (Hà Nội) cho biết, đến với làng nghề trăm năm tuổi, hình ảnh ấn tượng là những tấm bánh vòng cung phơi đầy sân đình làng, ngõ xóm. Du khách ghé thăm các hộ sản xuất còn được thử tham gia các công đoạn như tráng bánh, phơi và lật bánh... mang lại trải nghiệm thú vị.

Nhiều du khách khi đến thăm Lạng Côn đều có chung cảm nhận vẻ đẹp bình yên, mộc mạc của làng nghề trăm tuổi. Nét đặc trưng của ẩm thực, vẻ đẹp lao động và nếp sống hòa quyện, tạo nên hình ảnh một làng nghề vừa cổ truyền vừa đầy sức sống. Đây cũng là lý do các tour trải nghiệm làng nghề, trong đó có làng nghề Lạng Côn ngày càng được du khách quan tâm.

Chính quyền địa phương tích cực kết nối doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm, giải quyết đầu ra lâu dài, ổn định cho bánh đa Lạng Côn.

Nhận thấy giá trị kinh tế và văn hóa nghề làm bánh đa mang lại, chính quyền xã Kiến Minh đang triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ bà con tiêu thụ sản phẩm. Địa phương phối hợp các sở ngành chức năng chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng tiêu chí an toàn thực phẩm, hướng dẫn các hộ cải tiến bao bì, nhãn mác để phù hợp thị trường hiện nay.

Từ khâu tuyên truyền, vận động, chính quyền địa phương hỗ trợ tư vấn các hộ sản xuất đăng ký sản phẩm OCOP, xây dựng nhãn hiệu tập thể, bảo đảm tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cho đến kết nối doanh nghiệp, phát triển thị trường tiêu thụ.

Điển hình là hộ anh Phạm Văn Phác được hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ và đăng ký sản phẩm OCOP cho bánh đa Lạng Côn vào năm 2024. Sản phẩm bánh đa của gia đình đang dần có mặt tại các hệ thống siêu thị, cửa hàng kinh doanh sản phẩm sạch trên cả nước.

Địa phương cũng định hướng phát triển du lịch trải nghiệm làng nghề để tạo thêm nguồn thu cho người dân. Lạng Côn đang là điểm dừng chân in đậm dấu ấn của một làng nghề sống động, chân tình và đậm chất văn hóa Việt.

Thu Hằng