Du khách Hà Nội tham quan tìm hiểu lịch sử cột mốc tại xã Quảng Đức.

Quảng Ninh là địa phương hội tụ đầy đủ các không gian sinh thái và văn hóa: Từ miền núi, trung du, đồng bằng đến ven biển và hải đảo. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển các mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng quê, làng chài, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mỗi khu vực mang một sắc thái văn hóa riêng biệt.

PGS.TS Phạm Hồng Long, Khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, bày tỏ: Quảng Ninh với chiến lược phát triển toàn diện, cũng xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, trong đó đặc biệt chú trọng khai thác các giá trị bản sắc văn hóa độc đáo. Trong bối cảnh đó, phát triển du lịch cộng đồng dựa trên di sản văn hóa dân tộc nổi lên như một hướng đi chiến lược, không chỉ tạo ra sinh kế bền vững cho người dân mà còn góp phần bảo tồn bản sắc và củng cố an ninh quốc phòng tại các địa bàn trọng yếu.

Ông thẳng thắn chỉ ra thực tiễn phát triển du lịch tại địa phương trong thời gian qua vẫn còn tồn tại những khoảng trống lớn giữa tiềm năng và hiệu quả khai thác. Các sản phẩm du lịch phần nhiều còn mang tính tự phát, chưa thực sự làm nổi bật được hồn cốt văn hóa các tộc người Tày, Dao, Sán Chỉ… Mâu thuẫn giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế, giữa gìn giữ tính nguyên bản và nhu cầu thương mại hóa vẫn là bài toán khó với các nhà quản lý. Câu hỏi cấp thiết đặt ra là làm thế nào để chuyển hóa các giá trị văn hóa thành tài sản kinh tế, tạo sinh kế bền vững cho người dân, đồng thời xây dựng được một thương hiệu du lịch cộng đồng mạnh mẽ, khác biệt và có sức cạnh tranh cao.

Thông qua du lịch cộng đồng, nhiều giá trị văn hóa truyền thống được khơi dậy và phát huy. Những sinh hoạt quen thuộc trong đời sống hằng ngày, nghề thủ công truyền thống, lễ hội dân gian… được “chuyển hóa” thành sản phẩm du lịch đặc sắc mà vẫn giữ được tính chân thực, mộc mạc vốn có. Cách làm này không chỉ giúp cải thiện đời sống kinh tế mà còn nâng cao ý thức gìn giữ văn hóa, cảnh quan và môi trường của cộng đồng.

PGS.TS Phạm Văn Lợi, Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết: Để du lịch phát triển mà không làm mất đi hoặc biến dạng các dạng thức kiến trúc và không gian làng bản truyền thống cần phải quy hoạch không gian bản làng phục vụ du lịch cộng đồng. Cảnh quan bản làng ngoài khu cư trú cũng cần có những quy định tương tự, rõ ràng các vùng bảo vệ nghiêm ngặt, vùng đệm được tác động thay đổi nhưng vẫn đảm bảo tính truyền thống của cảnh quan, vùng phát triển có thể điều chỉnh thay đổi phục vụ các dịch vụ du lịch. Đồng thời, phải xây dựng bộ quy chuẩn về kiến trúc và không gian bản làng truyền thống, tạo dựng và phát triển liên kết giữa cộng đồng doanh nghiệp làm du lịch với chính quyền, cần nâng cấp hạ tầng du lịch cộng đồng, đào tạo nguồn nhân lực du lịch cộng đồng tại chỗ và xây dựng thương hiệu du lịch.

Bà Vũ Lệ Mỹ, du khách đến từ Hà Nội tìm hiểu kỹ thuật thuê thùa trên áo váy của phụ nữ người Dao Thanh Phán ở xã Hoành Mô.

Du lịch cộng đồng được xác định là một trong những trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch bền vững của tỉnh. Việc phát triển loại hình du lịch này không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế mà còn hướng tới bảo tồn các giá trị văn hóa, lịch sử, cảnh quan thiên nhiên, góp phần xây dựng hình ảnh Quảng Ninh là điểm đến giàu bản sắc, thân thiện và nhân văn.

Theo PGS.TS Phạm Hồng Long, chìa khóa của sự thành công nằm ở việc chuyển hóa khéo léo các giá trị văn hóa thành sản phẩm du lịch, biến di sản thành tài sản nhưng phải luôn dựa trên nguyên tắc tôn trọng và bảo tồn. Khi người dân sống được, sống khỏe và làm giàu từ chính văn hóa của mình họ sẽ trở thành những người bảo vệ di sản trung thực và hiệu quả nhất. Sự đồng hành chặt chẽ giữa chính quyền kiến tạo, doanh nghiệp dẫn dắt và cộng đồng chủ động sẽ là nền tảng vững chắc để thương hiệu du lịch địa phương không chỉ tỏa sáng trên bản đồ du lịch Việt Nam mà còn vươn tầm quốc tế, để lại những dấu ấn sâu đậm và cảm xúc chân thực trong lòng du khách.

Huỳnh Đăng