Vẻ đẹp chiêng trong đời sống văn hóa người Mường

Cập nhật: 23/12/2025 15:29:03
Số lần đọc: 19

(TITC) - Trong kho tàng di sản văn hóa các dân tộc Việt Nam, chiêng giữ một vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của người Mường. Từ bao đời nay, chiêng không chỉ là nhạc cụ truyền thống mà còn là vật thiêng kết nối con người với thần linh, tổ tiên gắn bó mật thiết trong đời sống của đồng bào Mường. Chiêng thường được sử dụng vào mỗi dịp Tết, các nghi lễ quan trọng của người Mường như đám cưới, đám tang, mừng nhà mới hay trong các nghi lễ cầu mùa...

Chiêng gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa người Mường (Ảnh: TITC)

Đối với người Mường, chiêng là nhạc khí thiêng. Mỗi dịp khác nhau lại có những bài chiêng, nhịp chiêng riêng, thể hiện những thông điệp và cảm xúc khác nhau: khi rộn ràng, vui tươi chúc phúc; khi trầm lắng, sâu lắng tiễn biệt người đã khuất; khi linh thiêng, trang trọng trong các nghi lễ thờ cúng tổ tiên và thần linh.

Vẻ đẹp của chiêng trước hết nằm ở âm thanh. Tiếng chiêng Mường không dồn dập như trống, cũng không réo rắt như sáo, mà ngân vang, lan tỏa giữa núi rừng. Âm thanh ấy hòa quyện với không gian thiên nhiên, với nhịp sống chậm rãi của bản làng, tạo nên một bản giao hưởng mộc mạc nhưng sâu lắng. Mỗi chiếc chiêng mang một cao độ khác nhau, khi được diễn tấu theo dàn sẽ tạo thành những lớp âm thanh phong phú, phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan của người Mường về sự hài hòa giữa con người và vũ trụ.

Tiếng chiêng thường vang lên vào những dịp trong đại (Ảnh: TITC)

Không chỉ đẹp ở âm thanh, chiêng còn mang giá trị biểu trưng sâu sắc. Với người Mường, chiêng là tài sản quý của gia đình, là thước đo sự giàu có và uy tín của dòng họ. Nhiều gia đình lưu giữ chiêng như báu vật, truyền từ đời này sang đời khác. Trong quan niệm dân gian, chiêng có “hồn”, cần được gìn giữ, chăm sóc và sử dụng đúng nghi lễ để mang lại may mắn, bình an cho gia chủ và cộng đồng.

Chiêng còn là sợi dây gắn kết cộng đồng người Mường. Mỗi khi tiếng chiêng vang lên, mọi người cùng tụ họp, cùng tham gia vào các sinh hoạt chung, xóa nhòa khoảng cách cá nhân để hòa mình vào nhịp điệu tập thể. Qua đó, các giá trị truyền thống, phong tục, tập quán được gìn giữ và trao truyền một cách tự nhiên giữa các thế hệ. Những nghệ nhân đánh chiêng không chỉ là người gìn giữ kỹ năng diễn tấu, mà còn là “kho tư liệu sống” về văn hóa, lịch sử của dân tộc mình.

Việc phổ biến nét đẹp của thanh âm chiêng Mường là điều quan trọng (Ảnh: TITC)

Trong bối cảnh hiện đại, bằng những nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị di sản, tiếng chiêng vẫn đang được hồi sinh trong các lễ hội, hoạt động văn hóa - du lịch và các chương trình truyền dạy cho thế hệ trẻ. Vẻ đẹp chiêng trong đời sống văn hóa người Mường vì thế không chỉ là ký ức của quá khứ, mà còn là nhịp cầu nối giữa truyền thống và hiện tại, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.