TP. Hồ Chí Minh phát huy giá trị di sản lịch sử
Đoàn đại biểu Hội đồng nhân dân TP. Hồ Chí Minh đến thăm Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định.
Thời gian qua, công tác tu bổ, tôn tạo và lập hồ sơ xếp hạng di tích được chú trọng nhiều hơn, nhất là sau khi TP. Hồ Chí Minh hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây là nhiệm vụ quan trọng để thành phố gìn giữ không gian ký ức đô thị đặc trưng, làm động lực cho sự phát triển.
Giữ gìn ký ức đô thị
Sở Thể thao và Văn hóa TP. Hồ Chí Minh vừa tổ chức hội thảo khoa học về di tích lịch sử Bót Catinat. Bót Catinat được xây dựng vào khoảng những năm nửa cuối thế kỷ 19, trên đại lộ trung tâm bậc nhất của Sài Gòn thời thuộc địa. Vào thời Pháp thuộc, nơi đây từng là trụ sở của nhiều cơ quan khác nhau như Sở Thu thuế địa phương (Recette locale), Kho bạc địa phương (Trésor local), Nha Cảnh sát và Mật thám (Direction de la Police et de la Sûreté). Từ đây, công trình được sử dụng như một trung tâm đầu não của bộ máy an ninh thuộc địa, nơi giám sát, đàn áp và khủng bố phong trào cách mạng ở Nam Bộ. Trong giai đoạn 1917 - 1945, hàng nghìn chiến sĩ cách mạng đã bị giam giữ và tra tấn tại đây; trong đó, có những lãnh tụ và chiến sĩ tiêu biểu như Tôn Đức Thắng, Phạm Văn Đồng, Nguyễn Thị Minh Khai, Hà Huy Tập, Trần Văn Giàu, Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Văn Linh… Không ít đồng chí đã anh dũng hy sinh, để lại những trang sử bi tráng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, từ ngày 26/8 đến 23/9, nơi đây trở thành cơ quan đầu não của Quốc gia Tự vệ cuộc Sài Gòn - Chợ Lớn. Từ năm 1955, Bót Catinat trở thành cơ quan Bộ Nội vụ của chính quyền Sài Gòn. Sau ngày đất nước thống nhất 30/4/1975, tòa nhà khoác lên mình một sứ mệnh hoàn toàn mới, trở thành trụ sở của Sở Văn hóa và Thông tin (nay là Sở Thể thao và Văn hóa).
Ông Lâm Thiếu Kỳ, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Di tích Bót Catinat không chỉ mang giá trị lịch sử cách mạng, mà còn là công trình mang đậm dấu ấn văn hóa - kiến trúc. Điều đặc biệt, Bót Catinat còn mang giá trị ký ức đô thị gợi nhắc về một giai đoạn lịch sử đầy sự biến động của Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh. Sở Văn hóa và Thể thao tiếp tục củng cố tư liệu, nhận định giá trị lịch sử - văn hóa của di tích, đẩy nhanh tiến độ lập hồ sơ khoa học để đề nghị xếp hạng di tích Bót Catinat. “Việc nghiên cứu và bảo tồn Bót Catinat hôm nay không chỉ là hành động tri ân đối với lớp lớp chiến sĩ cách mạng đã hy sinh, mà còn là nhiệm vụ quan trọng trong gìn giữ ký ức đô thị, bảo tồn di sản, bồi dưỡng lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ”, ông Kỳ nhấn mạnh.
Không chỉ có di tích Bót Catinat, TP. Hồ Chí Minh cũng đang nghiên cứu để xếp hạng di tích lịch sử cấp thành phố đối với Mộ Bà Rịa. Cùng với đó, thành phố tổ chức các cuộc hội thảo, trao đổi, nghiên cứu về nhiều di tích khác nhằm đánh giá đầy đủ giá trị của các di tích để hoàn thiện hồ sơ, đề xuất xếp hạng di tích cấp quốc gia, đối với khu di tích Láng Le - Bàu Cò, Khu di tích dân công hỏa tuyến Vĩnh Lộc Mậu Thân năm 1968… Có thể thấy, việc đánh giá hiện trạng, phân tích công tác bảo tồn các di tích trên địa bàn sau khi không gian TP. Hồ Chí Minh được mở rộng sẽ giúp cho thành phố có thêm định hướng mang tính chiến lược nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản một cách bền vững, góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa cho siêu đô thị trong kỷ nguyên mới.
Phát huy giá trị di tích
Theo báo cáo từ Sở Văn hóa và Thể thao, đến nay, sau khi hợp nhất, thành phố có tổng cộng 321 di tích đã được xếp hạng, bao gồm: Bốn di tích quốc gia đặc biệt, 99 di tích cấp quốc gia, 218 di tích cấp tỉnh/thành phố. Ngoài ra, trong danh mục kiểm kê di tích hiện có 231 công trình, địa điểm chưa được xếp hạng. Tuy nhiên, việc xếp hạng di tích các công trình hiện nay vẫn còn gặp không ít khó khăn. Cụ thể, nhóm công trình kiến trúc đô thị nằm tại khu vực trung tâm thành phố, có vị trí “vàng”, thuộc các cơ quan trung ương quản lý, giá trị thương mại cao, khó bảo tồn do áp lực phát triển đô thị. Nhóm công trình tôn giáo như nhà thờ, chùa… có tính chất đặc thù về chủ thể sở hữu, quản lý và e ngại việc xếp hạng di tích sẽ khó khăn trong thống nhất phạm vi các khu vực bảo vệ; các thủ tục pháp lý sửa chữa, cải tạo hoặc xây dựng. Ngoài ra, nhóm di tích lịch sử, do nhân chứng thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ hiện nay đã lớn tuổi, nhiều người không còn hoặc trí nhớ hạn chế; các tài liệu, tư liệu, hiện vật gốc bị thất lạc qua thời gian và chiến tranh. Điều này cũng gây khó khăn cho việc xác minh nguồn tư liệu và bổ sung hồ sơ khoa học phục vụ xếp hạng.
Ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội, Hội đồng nhân dân TP. Hồ Chí Minh cho biết: Thời gian qua, một số di tích được đưa vào các tour du lịch đã thu hút nhiều du khách đến tham quan. Việc kết nối du lịch với ngành văn hóa đã góp phần phát huy giá trị của các di tích trên địa bàn thành phố. “Theo dấu chân Biệt động Sài Gòn” là tour du lịch đang được nhiều khách tham quan, nhất là khách du lịch quốc tế yêu thích. Du khách sẽ được tìm hiểu Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định, được thưởng thức cà-phê Đỗ Phủ, cơm tấm Đại Hàn và được khám phá hầm chứa vũ khí của lực lượng biệt động Sài Gòn ngay tại trung tâm thành phố.
Ông Cao Thanh Bình, Trưởng ban Văn hóa - Xã hội, Hội đồng nhân dân TP. Hồ Chí Minh cho biết, Hội đồng nhân dân thành phố vừa tổ chức những chuyến khảo sát đến các di tích lịch sử gắn với du lịch trên địa bàn ở ba khu vực tại TP. Hồ Chí Minh cũ và Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây. Ông Bình cho biết, nhiều di tích nay xuống cấp cần được tu bổ, bảo tồn gấp. Bên cạnh đó, thành phố cần xây dựng chính sách đồng bộ để thuận lợi cho việc quản lý, phát huy giá trị di tích lịch sử. “Chúng ta cần có thêm nhiều sản phẩm du lịch gắn với các di tích lịch sử, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá để du khách, người dân biết đến nhiều hơn. Ngoài ra, thành phố cũng cần phải có giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các công ty lữ hành, có thế, di tích lịch sử mới đến gần hơn với du khách và phát huy hết giá trị của mình”, ông Bình cho hay.
Võ Mạnh Hảo
