Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Nguyen Phung

Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, từ kháng chiến kiến quốc, xây dựng đất nước sau ngày giải phóng, đến thời kỳ đổi mới và hội nhập, du lịch Việt Nam đã không ngừng phát triển, từng bước khẳng định vị thế trong khu vực và trên thế giới. Trong chặng đường đó, không thể không nhắc đến những chủ trương, chính sách quan trọng của Đảng, Nhà nước tạo điều kiện cho du lịch vượt khó, xác lập vị thế và phát triển ngày càng mạnh mẽ.

Giai đoạn đặt nền móng cho ngành Du lịch (1960 - 1992)

Ngày 9/7/1960, Công ty Du lịch Việt Nam ra đời trực thuộc Bộ Ngoại thương theo Nghị định 26/CP của Hội đồng Chính phủ, đánh dấu sự khởi đầu của ngành Du lịch Việt Nam. Trong bối cảnh đất nước còn bị chia cắt, việc thành lập một đơn vị du lịch thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước nhằm hỗ trợ công tác đối ngoại và nâng cao đời sống tinh thần người dân trong nước, xa hơn là góp phần thúc đẩy kinh tế. Trong giai đoạn đầu, du lịch chủ yếu phục vụ công tác ngoại giao, đón tiếp các đoàn khách quốc tế, chuyên gia, bạn bè quốc tế đến hỗ trợ Việt Nam xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Quyết nghị 262 NQ/QHK6 ngày 27/6/1978 về việc thành lập Tổng cục Du lịch trực thuộc Hội đồng Chính phủ, khẳng định sự cần thiết phải có cơ quan quản lý du lịch ở cấp quốc gia trong bối cảnh đẩy mạnh phát triển kinh tế xây dựng đất nước. Ngành Du lịch đã tích cực triển khai việc tiếp quản các cơ sở du lịch ở các miền và từng bước mở rộng hoạt động, quảng bá hình ảnh Việt Nam thân thiện, yêu chuộng hòa bình ra thế giới.

Sau một vài lần sáp nhập Tổng cục Du lịch vào Bộ Văn hoá - Thông tin - Thể thao - Du lịch, Bộ Thương mại và Du lịch, năm 1992, Chính phủ ban hành Nghị định 05-CP ngày 26/10/1992 về việc thành lập Tổng cục Du lịch là cơ quan thuộc Chính phủ, tạo nền tảng quản lý thống nhất và mang lại động lực cho du lịch phát triển.

Bước ngoặt “Đổi mới” đến từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đã mở ra một vận hội mới cho đất nước và ngành du lịch từng bước mở cửa hội nhập quốc tế. Đại hội đã đưa ra đường lối đổi mới toàn diện, chấp nhận sản xuất hàng hóa và kinh tế thị trường, hình thành cơ chế quản lý mới và đổi mới nhiều chính sách khác, từ đó tạo ra sự phát triển vượt bậc và hội nhập quốc tế cho đất nước. 

Cánh đồng Tam Cốc. Ảnh: Binh Nguyen

Giai đoạn đổi mới, hội nhập và chuyển mình đột phá (1993 - 2016)

Trước yêu cầu cấp thiết về đổi mới, phát triển kinh tế du lịch, ngay từ năm 1993, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 45/CP ngày 22/6/1993 về "Đổi mới quản lý ngành Du lịch". Trong đó, Nghị quyết khẳng định quan điểm rất quan trọng như: "Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, có tác dụng góp phần tích cực thực hiện chính sách mở cửa, thúc đẩy sự đổi mới và phát triển của nhiều ngành kinh tế khác", hya "Là một ngành kinh tế mang tính chất tổng hợp, việc phát triển ngành du lịch phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm mục tiêu chính".

Nghị quyết đã đặt ra những giải pháp mang tính đột phá như: triển khai quy hoạch tổng thể phát triển du lịch trong cả nước; trên cơ sở đó, lập đề án huy động nguồn vốn của mọi thành phần kinh tế trong nước và nước ngoài tham gia đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất cho ngành du lịch; Cải tiến các thủ tục xuất, nhập cảnh, quá cảnh; Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường, tuyên truyền quảng cáo du lịch; Tổ chức việc mở đại diện du lịch của nước ta ở nước ngoài, trước hết chú trọng những nước hiện đang là đầu mối giao lưu quốc tế...

Tiếp đó, ngày 14/10/1994, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị 46-CT/TW về "Lãnh đạo đổi mới và phát triển du lịch trong tình hình mới". Chỉ thị khẳng định phát triển du lịch là định hướng chiến lược trong đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu đổi mới quản lý, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ, xây dựng thương hiệu du lịch đặc sắc của từng địa phương và cả nước, đồng thời đẩy mạnh thu hút khách quốc tế, vốn đầu tư, công nghệ và kinh nghiệm quản lý. Ban Bí thư yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, huy động nguồn lực, phát triển cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân lực, thúc đẩy nghiên cứu khoa học - công nghệ trong du lịch và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Đặc biệt, ngày 11/11/1998, Bộ Chính trị ban hành Thông báo kết luận 179-TB/TW về phát triển du lịch trong tình hình mới. Đây là văn bản chỉ đạo đặt nền tảng cho nhiều cơ chế, chính sách, đánh dấu bước ngoặt quan trọng của ngành Du lịch Việt Nam thời kỳ đổi mới. Chỉ sau một thời gian ngắn thực hiện Thông báo Kết luận 179-TB/TW của Bộ Chính trị đã mang lại những kết quả rất quan trọng như: năm 1999 Quốc hội thông qua Pháp lệnh Du lịch - văn bản pháp lý cao nhất về du lịch thời điểm đó, sau đó là Luật Du lịch năm 2005; cũng trong năm 1999 thành lập Ban Chỉ đạo Nhà nước về Du lịch; năm 2002 lần đầu tiên ban hành Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam giai đoạn 2001-2010; đồng thời, Chương trình Hành động quốc gia về Du lịch được triển khai từ năm 2000-2001, sau đó tiếp tục mở rộng ở giai đoạn tiếp theo; Chương trình xúc tiến du lịch quốc gia được bắt đầu triển khai từ năm 2013.

Tôi yêu Việt Nam. Ảnh: Phạm Văn Ánh

Nghị quyết 92/2014/NQ-CP của Chính phủ ban hành ngày 08/12/2014 về một số giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch Việt Nam trong thời kỳ mới xác định các giải pháp đột phá nhằm phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn. Trọng tâm là nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của du lịch - ngành kinh tế tổng hợp, gắn văn hóa, liên ngành, liên vùng và có tác động tích cực đến tăng trưởng, việc làm và xóa đói giảm nghèo. Các nhóm giải pháp lớn được đề ra như: (1) Ưu tiên đầu tư phát triển du lịch, xây dựng cơ chế ưu đãi và hình thành khu du lịch quốc gia trọng điểm; (2) Mở rộng diện miễn thị thực, cải tiến thủ tục cấp visa, đẩy mạnh mở cửa bầu trời, nâng cao chất lượng sản phẩm và thúc đẩy thị trường nội địa; (3) Hỗ trợ doanh nghiệp thông qua ưu đãi thuế, đất đai, nhập khẩu thiết bị và dịch vụ phục vụ du lịch cao cấp; (4) Tăng cường quản lý nhà nước, sớm sửa đổi Luật Du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo đảm vệ sinh, an ninh, an toàn tại các điểm đến và thành lập Trung tâm hỗ trợ du khách tại các địa bàn trọng điểm.

Giai đoạn tăng tốc bứt phá, vững bước tiến vào kỷ nguyên mới (2017-2025)

Ngày 16/01/2017, lần đầu tiên, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 08-NQ/TW xác định mục tiêu phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Đây là bước ngoặt chiến lược, khẳng định vị thế của ngành trong nền kinh tế quốc dân. Nghị quyết khẳng định quan điểm: Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn là định hướng chiến lược quan trọng để phát triển đất nước, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác. Phát triển du lịch là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành và của toàn xã hội. Cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp uỷ đảng; phát huy mạnh mẽ vai trò động lực của doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, sự quản lý thống nhất của Nhà nước; tập trung nguồn lực quốc gia cho phát triển du lịch.

Để hiện thực hóa, Nghị quyết đã đưa ra 8 nhóm giải pháp, gồm có: Đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về vai trò của du lịch; Cơ cấu lại ngành theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, bền vững; Hoàn thiện thể chế, chính sách đột phá, ưu tiên visa, đầu tư, xã hội hóa; Tăng cường hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật và sản phẩm đặc thù; Đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá, xây dựng thương hiệu du lịch Việt Nam; Cải cách hành chính, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi; Phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao; Nâng cao năng lực quản lý nhà nước về du lịch.

Vịnh Hạ Long

Cũng trong năm 2017, Quốc hội thông qua Luật Du lịch trên cơ sở sửa đổi, bổ sung Luật Du lịch 2005. Đây là hành lang pháp lý quan trọng điều chỉnh toàn diện các hoạt động du lịch tại Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo tinh thần Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Giai đoạn 2020 - 2025 chứng kiến những nỗ lực vượt bậc của ngành Du lịch vượt qua những thử thách khắc nghiệt của đại dịch Covid-19, tái thiết thành công, phục hồi mạnh mẽ. Trong đó, dấu ấn nổi bật là những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Thủ tướng Phạm Minh Chính đích thân chủ trì 3 hội nghị lớn về du lịch nhằm tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho du lịch phục hồi. Nhờ đó, nhiều chính sách mới được ra đời, mang lại bước đột phá cho du lịch.

Nghị quyết 82/NQ-CP ngày 18/5/2023 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp đẩy nhanh phục hồi và phát triển du lịch hiệu quả, bền vững trong giai đoạn mới, trong đó nêu rõ phương châm xuyên suốt của ngành Du lịch “Sản phẩm đặc sắc - Dịch vụ chuyên nghiệp - Thủ tục thuận tiện, đơn giản - Giá cả cạnh tranh - Môi trường vệ sinh sạch, đẹp - Điểm đến an toàn, văn minh, thân thiện” và mục tiêu phát triển du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, thuộc nhóm 30 quốc gia có năng lực cạnh tranh du lịch hàng đầu thế giới.

Nghị quyết đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu bao gồm: (1) Đẩy mạnh cơ cấu lại ngành du lịch theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, chất lượng, bền vững; (2) Tiếp tục tạo thuận lợi thu hút khách du lịch quốc tế đến Việt Nam; (3) Tăng cường thu hút đầu tư phát triển du lịch có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các khu du lịch quốc gia; (4) Phát triển sản phẩm và truyền thông, quảng bá, xúc tiến du lịch; (5) Hỗ trợ doanh nghiệp kinh doanh du lịch; (6) Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; (7) Đẩy nhanh thực hiện chuyển đổi số, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực du lịch. Nghị quyết 82 được xem là cú hích quan trọng, tạo động lực để du lịch Việt Nam phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch và nâng cao vị thế trên bản đồ du lịch thế giới.

Chỉ thị 08/CT-TTg ngày 23/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển du lịch toàn diện, nhanh và bền vững thời gian tới với phương châm “Liên kết chặt chẽ - Phối hợp nhịp nhàng - Hợp tác sâu rộng - Bao trùm toàn diện - Hiệu quả bền vững”, Theo đó, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp tăng cường liên kết, đổi mới tư duy, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển du lịch xanh, kinh tế đêm, sản phẩm đặc thù, đồng thời cải thiện môi trường kinh doanh, bảo tồn văn hóa và cảnh quan.

Thủ tướng chỉ đạo mở rộng chính sách thị thực, cải tiến thủ tục xuất nhập cảnh, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển sản phẩm du lịch đặc thù và bảo đảm an ninh, an toàn, vệ sinh môi trường tại các điểm đến. Đồng thời, tăng cường liên kết vùng, phối hợp công - tư và ứng dụng công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Công điện 34/CĐ-TTg ngày 10/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển du lịch, bảo đảm thực hiện tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số nhằm phát huy tối đa đà tăng trưởng của du lịch đóng góp vào tăng trưởng kinh tế đất nước. Công điện yêu cầu các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp như: kích cầu phát triển du lịch, đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá, mở rộng thị trường khách quốc tế và nội địa; mở rộng chính sách thị thực, cải tiến thủ tục xuất nhập cảnh; phát triển sản phẩm du lịch đặc thù gắn với văn hóa, sinh thái, nghỉ dưỡng và trải nghiệm. Huy động nguồn lực đầu tư hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ, ứng dụng chuyển đổi số, đào tạo nguồn nhân lực và tăng cường công tác quản lý, bảo đảm an toàn, an ninh, vệ sinh môi trường tại các điểm đến. Công điện số 34 là văn bản chỉ đạo quan trọng nhằm nhanh chóng huy động sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương để ban hành và triển khai các chính sách rất cụ thể hỗ trợ cho du lịch.

Vẻ đẹp vùng cao. Ảnh: Ngo Thi Thu Ba

Chính sách thông thoáng về thị thực - đòn bẩy tăng trưởng du lịch

Một trong những đột phá quan trọng giúp du lịch Việt Nam bứt phá là chính sách thị thực thông thoáng. Chính phủ đã ban hành các nghị quyết để miễn thị thực đơn phương cho 24 quốc gia với thời hạn tạm trú được nâng từ 15 ngày lên đến 45 ngày. Thực hiện cấp thị thực điện tử cho tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ với thời hạn tạm trú lên đến 90 ngày, có giá trị nhập cảnh nhiều lần. Đáng chú ý, Chính phủ miễn thị thực có thời hạn cho người nước ngoài thuộc diện đối tượng đặc biệt cần ưu đãi phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Đây là bước tiến mạnh mẽ trong chính sách thị thực, xuất nhập cảnh, tạo thuận lợi lớn để thu hút khách quốc tế đến Việt Nam, tạo điều kiện cho du khách quốc tế ở lại lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn, khuyến khích các doanh nghiệp lữ hành xây dựng sản phẩm tour dài ngày, kết nối nhiều điểm đến. Có thể nói, chính sách thị thực linh hoạt đã trở thành “cú hích” quan trọng thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng khách quốc tế đến, nâng cao sức cạnh tranh của Việt Nam trên bản đồ du lịch thế giới.

Hòa cùng không khí phấn khởi và trang trọng kỷ niệm 80 năm Ngày Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, ngành Du lịch nhìn lại chặng đường 65 năm đã qua với những thành tựu nổi bật, đáng tự hào. Sự phát triển và lớn mạnh của Du lịch Việt Nam luôn gắn với sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước, sự ủng hộ của các ban, bộ, ngành Trung ương, sự vào cuộc của các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp và cộng đồng và nỗ lực của toàn Ngành. Đặc biệt, những chủ trương, chính sách lớn là kim chỉ nam, là nền tảng vững chắc để ngành Du lịch từng bước khẳng định vai trò, vị trí quan trọng trong nền kinh tế nước nhà.

Trong thời gian tới, toàn Ngành sẽ tiếp tục tập trung triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nhằm thúc đẩy du lịch phát triển thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thực hiện mục tiêu tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên hùng cường và thịnh vượng.

Trung tâm Thông tin du lịch