Phố đi bộ đêm Thành cổ Sơn Tây trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, hấp dẫn với du khách. (Ảnh: Quỳnh Chi)

Tuy nhiên có một thực tế, không ít tuyến phố đi bộ lại đìu hiu, vắng khách. Điều này đòi hỏi thành phố cần rà soát, điều chỉnh các tuyến phố hiện có trước khi tổ chức thêm những tuyến phố mới; thậm chí có thể áp dụng những mô hình mới để thay thế.

Các tuyến phố đi bộ từng đem đến một “sức sống mới” cho du lịch và kinh tế đêm của Hà Nội. Nhưng khi mở rộng hoạt động các tuyến phố đi bộ, không ít bất cập đã lộ ra.

Hiệu quả chưa đồng đều

Khoảng 21 giờ ngày thứ bảy là khung giờ “vàng” cho hoạt động của các tuyến phố đi bộ, nhưng tại phố đi bộ đảo Ngọc Ngũ Xã (phường Ba Đình, Hà Nội), nhiều cửa hàng cũng như các hộ gia đình đã đóng cửa, tắt điện. Có những đoạn phố rất ít người qua lại.

Không gian đi bộ tại đây vốn được thiết kế gồm hai tuyến phố chính là Ngũ Xã-Nguyễn Khắc Hiếu, kết hợp với các tuyến phố như: Nam Tràng, Lạc Chính, Trần Tế Xương… Nhưng ngay cả khu trung tâm là Ngũ Xã-Nguyễn Khắc Hiếu, không khí kinh doanh không mấy sôi động. Chỉ có hai nhà hàng phở cuốn là Hương Mai và Phở cuốn 31 là tương đối nhộn nhịp. Các quán cà-phê, hàng ăn khác đều vắng vẻ. Góc đường nơi bố trí không gian trải nghiệm gợi nhớ thời bao cấp tối om, thi thoảng mới có vài người đi bộ ngang qua.

Chủ quán phở cuốn Tuấn Minh (số 16A, phố Nguyễn Khắc Hiếu) cho biết: “Tuyến phố không có nhiều hoạt động cho nên khá vắng khách”. Một số khách sau khi ăn uống cũng nhanh chóng rời khỏi không gian phố đi bộ.

Thời gian đầu phố đi bộ đảo Ngọc-Ngũ Xã khá nhộn nhịp, giờ rơi vào cảnh đìu hiu. So tuyến phố này, phố đi bộ quanh hồ Ngọc Khánh còn vắng hơn, dù mới đi vào hoạt động chưa đầy 1 năm. Được giới thiệu là có nét riêng, mang dấu ấn của “Giảng Võ đường”, nhưng thực tế, vài điểm nhấn trang trí hình ảnh người múa võ, một số cây cột trang trí mang hình ảnh kiến trúc xưa lọt thỏm trong đường dạo.

Từ ngày triển khai hoạt động đến nay, các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao để thu hút công chúng thưa vắng. Trước đây, hồ Ngọc Khánh được mệnh danh là “hồ cà-phê” vì nhiều quán xá quanh hồ. Nhưng hiện nay, những ngày tổ chức thành phố đi bộ, khách còn vắng hơn ngày thường.

Mô hình phố đi bộ tại Hà Nội ra đời khá sớm, cách đây hơn 20 năm, với tuyến phố đầu tiên là ở Khu phố cổ, từ đầu phố Hàng Đào cho đến chợ Đồng Xuân (phường Hoàn Kiếm). Hiện nay, thành phố có 9 tuyến phố đi bộ, tuy nhiên hiệu quả là không đồng đều. Các không gian: Hồ Hoàn Kiếm và phụ cận; khu phố cổ Hà Nội (gồm cả tuyến Hàng Đào-chợ Đồng Xuân và khu vực mở rộng sau này), thành cổ Sơn Tây (phường Sơn Tây)… rất đông khách.

Không gian phố đi bộ Trần Nhân Tông và khu vực phụ cận (phường Hai Bà Trưng) khi có sự kiện văn hóa, thể thao, nghệ thuật thì đông khách, tuần nào không có sự kiện thì vắng vẻ và chủ yếu là nơi tập thể dục cho người dân quanh khu vực. Phố đi bộ Nguyễn Văn Tuyết cũng nhanh chóng rơi vào cảnh trầm lắng mặc dù mới khai trương vào tháng 10/2024. Không gian đi bộ phố Trịnh Công Sơn đã dừng hoạt động và chuyển đổi thành mô hình Không gian văn hóa sáng tạo Tây Hồ.

Tạo đặc trưng, tăng trải nghiệm

Triển khai các không gian đi bộ là chủ trương đúng để phát triển du lịch, phát triển kinh tế đêm. Nhiều không gian đi bộ đã đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, nổi bật nhất là các không gian tại phường Hoàn Kiếm. Song, trường hợp phường Hoàn Kiếm có nhiều thuận lợi do là “trung tâm của trung tâm” thì phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây là bằng chứng cho những sáng tạo trong hoạt động. Nằm cách khá xa trung tâm thành phố, nhưng những năm qua, không gian đi bộ quanh thành cổ Sơn Tây chưa bao giờ giảm sức hút.

Theo Giám đốc Trung tâm Văn hóa-Thể thao phường Sơn Tây Nguyễn Đăng Thạo, trung bình mỗi tối phố đi bộ quanh Thành cổ Sơn Tây thu hút khoảng 10 nghìn khách, không chỉ khách trên địa bàn mà có khách du lịch từ nội đô và các tỉnh khác. Trong khi đó, đối với các không gian đi bộ vắng khách, nguyên nhân chủ yếu do thiếu bản sắc, thiếu vắng các hoạt động vui chơi, giải trí, văn hóa, nghệ thuật nhằm thu hút công chúng.

Theo Quy hoạch phát triển du lịch, chỉ trong 5 năm tới, Hà Nội sẽ tăng gấp đôi số tuyến phố đi bộ, lên tới 18 tuyến. Dịp tháng 9 năm nay, dự kiến phố đi bộ quanh hồ Hoàng Cầu đi vào hoạt động; tiếp theo đó, quận Nam Từ Liêm sẽ triển khai không gian đi bộ trên phố Trần Văn Lai. Điều này khiến nhiều người lo ngại Hà Nội sẽ “lạm phát” không gian đi bộ. Bản thân các không gian đi bộ cạnh tranh lẫn nhau.

Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết, điều quan trọng với Hà Nội không phải là tăng nhanh số lượng phố đi bộ, mà yếu tố cốt lõi là chất lượng kết nối không gian và tạo ra giá trị của các tuyến phố đó.

Theo kiến trúc sư Đoàn Kỳ Thanh, người dân đến phố đi bộ không phải chỉ để ăn và ngắm cảnh, mà để giao tiếp. Muốn trở thành không gian đi bộ thì nơi đó phải có không gian để cho người ta dừng lại, thí dụ như khu vực hồ Hoàn Kiếm có tượng đài Lý Thái Tổ và quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Những không gian này tạo ra không gian giao tiếp xã hội. Những không gian đi bộ thành công còn phải kể đến yếu tố thương mại, khi các hộ gia đình trong khu vực tham gia vào các hoạt động thương mại.

Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Đặng Hương Giang cho biết: “Trong thời gian tới, Sở Du lịch sẽ phối hợp cùng các ngành chức năng, các địa phương đề xuất tham mưu thành phố những tiêu chí cụ thể để phát triển tuyến phố đi bộ mới. Trong đó cần tập trung vào một số tiêu chí quan trọng như: Vị trí, hạ tầng, dịch vụ du lịch của tuyến phố đi bộ; về khả năng kết nối của tuyến phố đi bộ với các điểm đến du lịch để tạo thành các tour du lịch hoàn chỉnh; về giá trị về tài nguyên văn hóa thiên nhiên của tuyến phố đi bộ và đánh giá ảnh hưởng của tuyến phố đi bộ tới cộng đồng dân cư”.

Đầu tháng 7/2025, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết về Khu phát triển thương mại và văn hóa và Trung tâm công nghiệp văn hóa. Trong đó, Khu phát triển thương mại và văn hóa là mô hình phù hợp với những làng nghề, phố nghề, hay những tuyến phố có sẵn tiềm năng văn hóa, có mật độ cơ sở tham gia các hoạt động văn hóa cao. Từ nền tảng đó, Nghị quyết nêu rõ, với sự hỗ trợ của Nhà nước, cộng đồng dân cư, cộng đồng doanh nghiệp xây dựng thành Khu phát triển thương mại và văn hóa.

Nhiều chuyên gia cho rằng, thay vì phát triển nhiều mô hình phố đi bộ, thành phố cũng như các địa phương cần khẩn trương nghiên cứu để đưa ra lựa chọn, áp dụng những mô hình mới, nhất là mô hình Khu phát triển thương mại và văn hóa để tránh lặp lại những bất cập của một số tuyến phố đi bộ như hiện nay.

Giang Nam