Sông Cổ Cò đoạn qua phường Ngũ Hành Sơn. Ảnh: Xuân Hậu

Tái thiết làng ven sông

Nhiều năm gắn bó với công tác bảo tồn, phát huy giá trị Di tích quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, ông Nguyễn Văn Hiền, Phó Giám đốc Trung tâm Cung ứng dịch vụ sự nghiệp công phường Ngũ Hành Sơn chia sẻ, sông Cổ Cò không chỉ là tuyến giao thông thủy, mà còn là “dòng chảy ký ức” nối liền những không gian văn hóa, thương mại từ Đà Nẵng đến Hội An.

Việc phục hồi dòng sông Cổ Cò không chỉ có ý nghĩa về giao thông hay du lịch, mà còn là sự đánh thức những giá trị văn hóa từng tồn tại, gắn với thương cảng, làng nghề, chùa chiền, ký ức buôn bán xưa kia.

Việc phát triển tuyến du lịch đường thủy kết nối các bến X5 (K20), bến X6 (chùa Quan Âm) giúp đưa du khách đến với di tích quốc gia, tạo ra trải nghiệm văn hóa tâm linh mang tính bản địa sâu sắc.

Trong Quyết định số 822/QĐ-TTg của Chính phủ về phê duyệt quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Ngũ Hành Sơn, diện tích dọc sông được giữ lại là phục vụ phát triển du lịch gắn với văn hóa. Đây là mô hình phát triển bền vững: lấy văn hóa làm hồn cốt, cộng đồng làm chủ thể và du lịch là động lực lan tỏa.

Không gian hai bên dòng Cổ Cò, sông Vĩnh Điện, sông Cẩm Lệ hiện vẫn còn giữ được những yếu tố làng nghề truyền thống, khu dân cư lâu đời.

Ông Nguyễn Văn Hiền cho rằng, đó chính là điều kiện thuận lợi để khôi phục các làng văn hóa ven sông. “Chúng ta hoàn toàn có thể phục dựng những không gian làng cổ, điểm dừng chân mang màu sắc lịch sử, nơi du khách vừa trải nghiệm, vừa hiểu thêm về quá khứ của vùng đất này,” ông Hiền nói.

Cần giải pháp đồng bộ

Để hiện thực hóa phát triển du lịch đường sông gắn với không gian văn hóa ven sông, yếu tố quyết định là phải có sự đồng hành từ phía doanh nghiệp.

Theo ông Đặng Hòa, Phó Chủ tịch Chi hội Du lịch đường thủy, Chủ tàu du lịch Hàn Giang, hiện nay, doanh nghiệp vẫn còn e dè bởi chi phí đầu tư quá lớn và cơ chế khai thác còn cứng nhắc.

Theo đó, bài toán đặt ra là phải mở rộng không gian vận hành, thay vì giới hạn tàu vào một tuyến cố định, cần cho phép linh hoạt di chuyển giữa các tuyến nội địa và ven biển. Việc này không chỉ tối ưu hiệu quả đầu tư mà còn tăng sự phong phú cho sản phẩm du lịch.

Không dừng lại ở cơ chế khai thác, ông Hòa còn đề xuất thành phố cần vào cuộc quyết liệt hơn trong việc xác định các điểm dừng chân trên các tuyến sông hiện có.

Chẳng hạn như khu vực La Hường rất phù hợp để phát triển mô hình “một ngày làm nông dân”, kết hợp tham quan đường sông và trải nghiệm sinh hoạt nông nghiệp truyền thống. Những mô hình như vậy vừa dễ làm, ít tốn kém, vừa gắn kết với người dân địa phương.

Tuy nhiên, để phát triển loại hình du lịch này, các sở, ngành liên quan cùng phối hợp khảo sát, xác định các vị trí hợp lý để xây dựng bến thuyền nhỏ, điểm nghỉ chân, từ đó kết nối với các sản phẩm văn hóa, sinh thái đặc trưng.

“Muốn thu hút khách du lịch, phải có 3 yếu tố: điểm đến hấp dẫn, phương tiện phù hợp, chính sách hỗ trợ nhất quán. Khi chính quyền mạnh dạn mở đường, doanh nghiệp sẽ không ngại đầu tư,” ông Đặng Hòa nhấn mạnh.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Du lịch thành phố Đà Nẵng Cao Trí Dũng, thành phố có nhiều nỗ lực phát triển du lịch đường sông, trong đó nổi bật là đề án phát triển du lịch thủy nội địa. Một số tour như ngắm cầu Rồng phun lửa, tour 45 phút dọc sông Hàn đã đi vào vận hành ổn định.

Trong bối cảnh mở rộng địa giới hành chính và tái cấu trúc sản phẩm du lịch, việc phát triển các không gian văn hóa ven sông sẽ là mũi nhọn mới.

Thực tế, nhiều tuyến vẫn gặp vướng mắc như tuyến sông Cẩm Lệ chưa được nạo vét đồng bộ, tàu lớn không thể hoạt động; tuyến từ sông Hàn đến bến Ngự phía sau chùa Quan Âm bị đá ngầm chắn luồng, dự án nạo vét vẫn chưa hoàn thành.

Các tuyến ra vịnh Đà Nẵng cũng bị giới hạn do quy định an toàn, gây khó khăn cho đơn vị khai thác.

Để tháo gỡ, ông Dũng kiến nghị thành phố cần đầu tư đồng bộ hạ tầng bến bãi, điểm dừng nghỉ, vệ sinh công cộng, trạm trung chuyển xe điện, các bảo tàng tại các điểm đến.

Quan trọng hơn, thành phố cần tích hợp quy hoạch tuyến sông vào tổng thể quy hoạch đô thị, xác định rõ điểm đến, làng nghề, khu dịch vụ để thu hút doanh nghiệp đầu tư.

 “Tất cả phải do cộng đồng cùng góp ý, doanh nghiệp cùng xây dựng và chính quyền làm cầu nối”, ông Dũng nói.

Xuân Hậu