Lan tỏa văn hóa bản địa trên mạng xã hội
Anh Sùng A Tủa đã trở thành nguồn cảm hứng lan tỏa tình yêu thương tới lớp người trẻ. Ảnh: NVCC.
Những “sứ giả” văn hoá
Giờ đây ở nhiều bản làng, mạng xã hội không chỉ là nơi mua bán mà còn trở thành “cầu nối” đưa văn hóa bản địa đến gần công chúng hơn. Người dân tự quay video, đăng tải bài viết, phát trực tiếp để giới thiệu những sản vật gắn với đời sống. Mỗi sản phẩm không chỉ là hàng hóa mà còn là câu chuyện về phong tục, tập quán và bàn tay khéo léo của đồng bào. Nhờ đó, bản sắc văn hóa được lan tỏa mạnh mẽ, vượt khỏi không gian núi rừng để đến với người xem ở Hà Nội, TPHCM và cả cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Đây là cách làm mới, đầy chủ động, giúp văn hóa địa phương được “sống” trên môi trường số và chạm tới nhiều thế hệ.
Có thể kể đến như kênh YouTube Lý Thị Ca do anh Triệu Mạnh Dương, người Dao ở Tuyên Quang, vận hành hiện thu hút hơn 1,46 triệu lượt theo dõi. Qua những thước phim dung dị về nếp sinh hoạt trong bản, những phiên chợ vùng cao hay cuộc sống lao động hằng ngày, anh Dương mang đến cho người xem cái nhìn gần gũi về văn hóa và nhịp sống miền núi. Chính sự chân thực này giúp khán giả cảm nhận rõ tinh thần cộng đồng, lối sống hài hòa với tự nhiên của đồng bào nơi đây. Đáng chú ý, các video đều được đặt tiêu đề tiếng Anh, thể hiện nỗ lực mở rộng đối tượng tiếp cận, đưa những giá trị văn hóa tưởng chừng rất đời thường của người vùng cao Việt Nam trở thành nội dung hấp dẫn với hàng triệu khán giả quốc tế.
Kênh TikTok A Tủa Phình Hồ của chàng thanh niên Sùng A Tủa (xã Phìn Hồ, Lào Cai) hiện thu hút gần 200.000 người theo dõi. Những video do anh tự quay và dựng, ghi lại đời sống sinh hoạt của đồng bào vùng cao, liên tục đạt hàng triệu lượt xem. Trong các clip, Sùng A Tủa kể những câu chuyện giản dị về bữa ăn, phong tục và nhịp sống thường ngày của người Mông. Không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu cuộc sống bản địa, anh còn chủ động tìm hiểu và chia sẻ về những đặc sản vùng cao như rau cải nương, gà đen, lợn bản hay trà Shan tuyết… Qua đó, hình ảnh về văn hóa và sản vật của đồng bào nơi biên viễn được lan tỏa rộng rãi hơn trên nền tảng số.
Gần đây, trong một diễn đàn về phát triển du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đại diện Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ cho biết, trên địa bàn hiện có nhiều bạn trẻ, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Dao, là chủ các kênh YouTube, TikTok… Họ tận dụng các nền tảng số để giới thiệu văn hóa truyền thống một cách gần gũi, phù hợp với thị hiếu giới trẻ. Hình thức này không chỉ thu hút lượng lớn người theo dõi mà còn tạo ra những trao đổi bổ ích về kiến thức và giá trị văn hóa. Những trường hợp này minh chứng cho việc nhiều người đã chọn quê hương làm nguồn cảm hứng, khai thác và giới thiệu những giá trị văn hóa truyền thống đặc trưng đến với công chúng trong nước lẫn bạn bè quốc tế.
Góp phần bảo tồn và lan tỏa
Không chỉ góp phần vào nâng cao chất lượng đời sống, những nội dung đăng tải trên nền tảng số do chính người bản địa thực hiện đã góp phần số hóa di sản, lưu giữ phong tục, văn hóa của đồng bào các dân tộc bằng ngôn ngữ hình ảnh, đồng thời khẳng định vai trò chủ thể của người dân tộc trong bảo tồn văn hóa qua nền tảng số.
Nhìn nhận về xu hướng này, TS Bàn Tuấn Năng - Viện Văn hóa phát triển (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), Trưởng Ban đại diện nhóm “Người Dao Việt Nam - gắn kết từ bản sắc”, cho rằng, khi người dân tham gia bình đẳng vào không gian văn hóa số, vừa là người xem vừa là người sáng tạo, thì khoảng cách mới thực sự được thu hẹp. Khi văn hóa trở thành sinh kế bền vững, được tôn trọng, lan tỏa, văn hóa sẽ nuôi sống văn hóa. Khi người dân tộc thiểu số trở thành chủ thể sáng tạo trong không gian số, văn hóa không chỉ được gìn giữ mà còn được hồi sinh, lan tỏa. Đó chính là con đường bảo tồn bền vững nhất trong thời đại số.
Còn theo TS Trần Hữu Sơn - Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian ứng dụng, việc đồng bào dân tộc thiểu số làm nội dung về văn hóa, quê hương… đăng tải trên nền tảng mạng xã hội TikTok, facebook, youtube… là việc đáng mừng. Song nội dung sáng tạo ra phải gắn với cuộc sống. Những clip được đăng tải thu hút nhiều lượt xem là đáng mừng, nhưng mỗi người làm sáng tạo nội dung cần có cho mình một phong cách riêng. Bên cạnh đó phải có vốn sống dày dặn để chọn lựa, chắt lọc nội dung. Nếu vốn sống mỏng, chạy đua theo trào lưu lạ sẽ dễ dàng đi chệch hướng, gây tác dụng ngược. Vì vậy phải có sự chọn lọc, đặc biệt là cái tâm của người làm sáng tạo nội dung.
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, sự tham gia chủ động của đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là người trẻ vào không gian văn hóa số không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc, mà còn mở ra cơ hội phát triển sinh kế mới. Đó là hành trình mà văn hóa truyền thống được hồi sinh, lan tỏa bằng ngôn ngữ của thời đại. Còn người dân tộc thiểu số, với tất cả trách nhiệm, tình yêu và sự tự hào, họ trở thành những “đại sứ văn hóa” đúng nghĩa trên nền tảng số hôm nay.
P. Sỹ
