Gọi là “đảo” nhưng thực ra xứ sở của loài chim yến nằm trên địa phận bán đảo Phương Mai. Dãy Triều Châu ăn ra biển, trãi dài chừng 15 km, tạo thành những ngọn núi nhấp nhô, trùng điệp với tên gọi thật ngộ nghĩnh: Hòn Mai, hòn Chóp Vung, núi Cột Cờ, Núi Đen… và trong số đó, ngọn núi án ngữ phía nam mang tên Hòn Yến. Cứ mỗi mùa xuân đến, tiết trời ấm áp, chim yến rủ nhau tưng đàn đông nghịt đến đây làm tổ.

Đảo Yến là một cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, hấp dẫn bởi những hang động thiên tạo có tuổi hàng vạn năm với những vòm đá có nơi cao tới hàng trăm mét. Lòng hang động hiểm trở, cheo leo là nơi thích hợp cho loài chim yến đến làm tổ.

Khi bước vào bên trong hang động, du khách không khỏi ngạc nhiên trước vẻ hùng vĩ mà tạo hóa ban cho nơi đây. Đâu đâu du khách cũng có thể thấy những tổ yến chăng thành những dải lớn với những con chim mẹ đang âu yếm mớm mồi cho đàn chim con non nớt. Những tiếng chiêm chiếp của những con chim yến nhỏ, những tiếng sóng dội vào vách đá, và tiếng gió ào ào nơi biển khơi dội lại, tất cả tạo nên một bản hòa ca vô cùng ấn tượng cho đảo Yến thơ mộng.

Trên đảo Yến có tất cả 30 hang lớn nhỏ, tập trung chủ yếu ở hai xã Nhơn Hải và Nhơn Lý. Trong mỗi hang nhỏ như hang Rừng Cao, hang Dơi, hang Ba Nghé, hang Cạn, hang Hẹp, hang Hầm Xe, hang Phanh…hàng năm cũng có thể thu được từ 100 đến 300 tổ yến. Còn những hang lớn như hang Cả, hang Đôi Trong, hang Đôi Ngoài, hang Hích, hang Sức Khỏe, hang Nghìm, hang Khô, hang Cân, hang Cỏ…, đặc biệt là những hang có cửa quay về hướng đông hoặc đông nam, thoáng mát, trần hang có nguồn nước ngọt rịn nhỏ qua khe đá, bên dưới là sóng biển dập dềnh, hằng năm có thể thu được từ 14 – 15 ngàn tổ. Đến đảo Yến vào mùa xuân, du khách sẽ thấy từng đàn chim yến bay rợp trời, gọi nhau ríu rít.

Đến với đảo yến, du khách không chỉ được khám phá về một loài chim đem lại nguồn lợi quý giá mà còn được chứng kiến nhiều di tích lịch sử văn hóa thời Chăm Pa, đến triều đại Tây Sơn và nhà Nguyễn sau này như di tích chùa Phật lồi, nơi có pho tượng Chàm huyền bí; núi Tam Tòa với những di tích lịch sử triều Lý và chiến binh Tây Sơn thế kỷ XVIII; pháo đài Hổ Ky với những lỗ đặt súng thần công là công trình phòng thủ bờ biển do các bậc tiền nhân để lại… như một bức tranh nghệ thuật hoàn mỹ với những dáng vẻ thiên nhiên vừa hư vừa thực. Vì vậy đảo yến là nơi du khách không thể bỏ qua khi đặt chân đến Quy Nhơn – Bình Định./.