Lâm Đồng: Cộng đồng chung tay lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc
Lớp truyền dạy nhạc cụ dân gian K’ho cho thế hệ trẻ ở xã Đông Giang
Văn hóa gắn với đời sống cộng đồng
Di sản văn hóa bao hàm văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể do con người sáng tạo nên trong quá trình lao động, đấu tranh vì sự tồn sinh của cộng đồng. Di sản văn hóa của mỗi dân tộc, cộng đồng chịu sự ảnh hưởng, tác động của tín ngưỡng, phong tục tập quán, tôn giáo và môi trường địa lý tự nhiên nơi dân tộc, cộng đồng đó sinh sống. Do đó, ở mỗi cộng đồng nhất định, họ có cách gìn giữ, trao truyền và thực hành di sản khác nhau.
Với tư cách chủ thể di sản, trong đó các nghệ nhân được coi là “báu vật” sống, là những người thực hành di sản, cũng là người truyền thụ di sản cho thế hệ sau, họ dần ý thức trong việc truyền dạy, trao truyền.
Ngay trong làng nghề gốm Bình Đức (xã Bắc Bình) - nghề truyền thống lâu đời của đồng bào Chăm - tuy toàn thôn chỉ còn 43 hộ gắn bó với nghề trong tổng số 408 hộ dân, nhưng họ vẫn nỗ lực “giữ lửa”, truyền nghề cho con cháu. Đây không chỉ là niềm tự hào mà còn là trách nhiệm, nhất là sau khi UNESCO ghi danh “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp cuối năm 2022.
Cùng chung tâm nguyện gìn giữ nghề truyền thống cho thế hệ trẻ, tại thôn Lâm Giang, xã Hàm Thuận Bắc, bà Mã Thị Thuận, năm nay đã ngoài 60 tuổi vẫn thường xuyên đi các nơi trình diễn và duy trì nghề dệt tại nhà. Bà Mã Thị Thuận tâm sự: “Trang phục truyền thống của người Chăm được làm công phu, hoa văn tinh xảo thể hiện trình độ thẩm mỹ cao, nhưng ngày nay lớp trẻ ít người còn biết dệt. Lo ngại nghề mai một, nhiều năm qua, tôi cùng một số người cao tuổi tích cực gìn giữ và quảng bá nghề dệt qua các hoạt động trình diễn, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa và phát triển sản phẩm du lịch địa phương”.
Tại các xã Lương Sơn, Bắc Bình, Hải Ninh, nhiều câu lạc bộ và đội văn nghệ được thành lập như: hát then, đàn tính, hát dân ca, múa Chăm, phụ nữ làm gốm gọ, đánh đồng-la… Sự chủ động này đã góp phần quảng bá dân ca, nghề truyền thống đến công chúng, đồng thời nâng cao ý thức và niềm tự hào của người dân trong gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa cộng đồng.
Xây dựng “không gian sống” cho di sản
Trước xu thế giao lưu, hội nhập mạnh mẽ và số nghệ nhân, người có uy tín ngày càng giảm, nhiều chính sách Trung ương và địa phương đã được ban hành để hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Trong đó, dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai với nhiều hoạt động tại khu vực Đông Nam tỉnh.
Đó là trình diễn, tái hiện và hỗ trợ kinh phí mua nhạc cụ, trang phục tại Lễ hội Katê của người Chăm tại 4 đền tháp Pô Sah Inư, đền thờ Pô Tằm, đền thờ Pô Nít và đền thờ Pô Nrop. Ngoài ra, mở các lớp truyền dạy kỹ thuật làm gốm truyền thống, đan lát, dạy nhạc cụ Chăm, hỗ trợ loa, mua trang phục cho đội văn nghệ dân gian K’ho tại Đông Giang, La Dạ để thực hành trình diễn…
Vai trò của văn hóa được khẳng định trong tiến trình phát triển của đất nước, của tỉnh, vì thế, trong dòng chảy xã hội, cần chung sức, đồng lòng nâng cao hơn nữa nhận thức và hành động để văn hóa thực sự thấm sâu vào mọi lĩnh vực đời sống, qua đó xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Thùy Linh
