Các bạn trẻ Nhóm xẩm 48h biểu diễn trên xe bus 2 tầng. Ảnh: Khánh Hòa.

Tour “Xẩm on the bus” do Trung tâm Bảo tồn và Phát triển nghệ thuật xẩm Việt Nam tổ chức, kết hợp cùng đơn vị vận hành xe buýt 2 tầng tại Hà Nội. Trên hành trình kéo dài khoảng 1 giờ đồng hồ, du khách vừa được ngắm nhìn vẻ đẹp phố cổ và các công trình lịch sử nổi bật của Thủ đô, vừa thưởng thức những làn điệu xẩm do các nghệ sĩ biểu diễn trực tiếp.

Không gian xe buýt trở thành một sân khấu di động, nơi nghệ thuật truyền thống gặp gỡ du lịch hiện đại. Những làn điệu như Xẩm chợ, Xẩm thập ân, Tiễn bạn lên đường hay các bài xẩm mới được viết lại theo hơi hướng đương đại mang đến cảm giác gần gũi, dễ tiếp cận hơn với người trẻ và du khách quốc tế. Mỗi bài xẩm không chỉ là một tiết mục biểu diễn, mà còn là một câu chuyện gắn với văn hóa, lịch sử và đời sống.

Khi giai điệu xẩm vang lên trên chuyến xe buýt đặc biệt, nhiều du khách không giấu được sự ngạc nhiên và xúc động. Họ cảm nhận được vẻ đẹp mộc mạc, đầy chất đời và chiều sâu cảm xúc của xẩm - khác xa với định kiến bấy lâu rằng đây là loại hình nghệ thuật khó tiếp cận.

Trên nền của những làn điệu xẩm mộc mạc, sâu lắng, du khách vừa được ngắm nhìn vẻ đẹp lung linh, cổ kính của Thủ đô khi phố lên đèn, vừa được sống lại không khí sinh hoạt văn hóa bình dị mà đầy thi vị của người Hà Nội xưa.

Thông qua sự phối hợp sáng tạo giữa các đơn vị tổ chức, không gian “xẩm tàu điện” quen thuộc một thời đã được tái hiện sống động, nhưng dưới một hình thức hiện đại và hấp dẫn hơn: đó là xẩm trên xe buýt hai tầng - mô hình vừa giữ được tinh thần di sản, vừa tạo ra trải nghiệm mới mẻ, gần gũi với công chúng đương đại. Đây không chỉ là nỗ lực làm mới nghệ thuật truyền thống, mà còn là bước thử nghiệm sáng tạo trong việc kết hợp văn hóa với du lịch, góp phần đưa xẩm trở lại đời sống một cách tự nhiên và đầy cảm xúc.

Nghệ thuật hát xẩm từng rất quen thuộc với đời sống người dân Bắc Bộ nhưng nay vắng bóng trên đường phố và trong đời sống văn hóa công chúng. Không còn nhiều nghệ nhân theo nghề, khán giả trẻ cũng thiếu cơ hội tiếp cận, khiến xẩm đứng trước nguy cơ mai một. Tour “Xẩm on the bus” không chỉ đơn thuần là một sản phẩm du lịch, mà còn là một nỗ lực đưa xẩm trở lại với công chúng bằng cách tiếp cận mới mẻ, thân thiện và gần gũi.

Không chỉ là biểu diễn, chương trình còn giới thiệu về nguồn gốc, sự phát triển và những câu chuyện đằng sau từng làn điệu xẩm. Qua đó, du khách, đặc biệt là người trẻ có thêm hiểu biết và tình cảm với loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc này.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long - người tích cực trong việc nghiên cứu, biểu diễn và truyền bá hát xẩm trong không gian hiện đại nhận định, hoạt động đưa xẩm lên xe buýt hai tầng không chỉ là một sáng tạo đáng khích lệ mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Đây là hình thức vừa tôn vinh, quảng bá giá trị văn hóa truyền thống, vừa kết nối văn hóa với du lịch, tạo ra những sản phẩm hấp dẫn để thúc đẩy ngành công nghiệp không khói phát triển.

“Việc tái hiện không gian trình diễn xẩm xưa, nơi các nghệ nhân từng ngồi trên các toa tàu điện rong ruổi qua phố cổ Hà Nội trong một diện mạo mới như “xẩm trên xe buýt hai tầng” là cách làm sáng tạo, vừa giữ được tinh thần cũ, vừa phù hợp với nhịp sống hiện đại. Tuy nhiên, để xẩm thực sự chạm đến trái tim công chúng, đặc biệt là khán giả trẻ, cần có sự đầu tư trong việc chọn lọc, làm mới các làn điệu, nội dung cho phù hợp với không gian biểu diễn ngoài trời và bối cảnh đô thị” - nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long nói, đồng thời nhấn mạnh, nếu muốn những mô hình kết hợp giữa di sản văn hóa và du lịch như “Xẩm on the bus” không dừng lại ở tính chất sự kiện, mà phát triển bền vững, thì điều kiện tiên quyết là Hà Nội phải thực sự đẩy mạnh du lịch đô thị. Bên cạnh đó, cần hình thành một không gian văn hóa tổng thể đủ tầm, đủ sức hấp dẫn để những “sân khấu di động” như xe buýt văn hóa có thể phát huy hiệu quả.

Với các loại hình nghệ thuật truyền thống, ông Long đề xuất nên có sự đồng hành, bảo trợ từ cả cơ quan quản lý văn hóa và doanh nghiệp, nhằm đảm bảo nguồn lực và hướng đi lâu dài.

Phạm Sỹ