Điệu Xòe của dân tộc Thái ở Điện Biên. Ảnh: CTV

“Ðiệu xòe, điệu xòe có từ bao giờ/ Mà vẫn mê say như thuở nào…” – Những ca từ sâu lắng, trầm bổng trong ca khúc “Ðiệu xòe thương nhau” của nhạc sĩ Vương Khon gợi lên trong chúng tôi rất nhiều cảm xúc và những tò mò về điệu múa nghệ thuật truyền thống của đồng bào Thái. Qua tìm hiểu, được biết điệu Xòe có một ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Thái, mỗi người Thái khi sinh ra đã được đắm mình trong điệu múa của dân tộc, được nuôi dưỡng và lớn lên cùng với điệu Xòe. Bởi vậy, dù không thể trả lời được câu hỏi “Điệu xòe có từ bao giờ”, nhưng dù là trai hay gái, người già hay người trẻ thì với mỗi người con dân tộc Thái vùng Tây Bắc, điệu Xòe đều chiếm trọn tình cảm và là sợi dây gắn kết cộng đồng vô cùng đặc biệt.

Xòe Thái có 6 điệu cơ bản. Đầu tiên là điệu Xòe vòng, đây là điệu Xoè cổ nhất bởi sự đơn giản trong bước vũ. Quanh đống lửa, mọi người không phân biệt độ tuổi và giới tính, nắm tay nhau tiến lùi theo nhịp. Xoè vòng không cần luyện tập, không giới hạn số người tham gia và có thể xếp thành nhiều vòng tròn đồng tâm. Tiếp đến là điệu vòng tròn vỗ tay, tạo không khí vui tươi, rộn rã, thường được biểu diễn để thể hiện niềm vui của cộng đồng sau mùa vụ bội thu, mừng nhà mới, đám cưới, hội Xuân. Còn với điệu Xòe bổ bốn, người tham gia xếp thành hai hàng từ hai bên, quay mặt vào nhau, tay trong tay, tiến vào tạo thành vòng tròn; từ vòng tròn trung tâm toả ra thành bốn vòng tròn nhỏ xung quanh như bông hoa Ban xinh xắn giữa núi rừng. Ngoài ra, còn có điệu tiến lùi, điệu nâng khăn mời rượu và điệu tung khăn. Từ các điệu Xoè cổ ấy, dần dần các nghệ nhân sáng tạo nên nhiều điệu Xoè khác, mô phỏng cuộc sống đa sắc màu của đồng bào dân tộc Thái như: Lấy nước, hái bông, dệt vải, bẫy thú… thể hiện cuộc sống lao động và quan niệm nhân sinh của đồng bào Thái vùng Tây Bắc.

Người Thái quan niệm “Không xòe cây lúa không trổ bông/ Không xòe cây ngô không ra bắp/ Không xòe trai gái không thành đôi”. Vì vậy, trong mỗi dịp lễ tết hay những cuộc vui của các gia đình, dòng họ, bản làng, điệu Xòe luôn luôn hiện hữu. Ngày nay, điệu Xòe còn trở thành điểm nhấn độc đáo thu hút du khách đến với vùng đất Tây Bắc. Sau khi thưởng ngoạn khung cảnh thiên nhiên xinh đẹp của núi rừng, thưởng thức bữa cơm đầm ấm và những chén rượu thơm nồng cùng gia chủ, du khách sẽ được mời tham gia vào điệu Xòe truyền thống của đồng bào. Bên ánh lửa bập bùng, những cô gái Thái trong trang phục truyền thống, uyển chuyển và thướt tha trong điệu Xòe, những chiếc khăn Piêu rực rỡ sắc màu tung lên theo nhịp múa. Vòng Xòe cứ thế rộng dần, rộng dần cùng những cái nắm tay thật chặt. Múa Xòe thì phải đông, càng đông càng vui, càng vui thì cây cối càng đơm hoa kết trái, mùa màng thêm bội thu. 

Trong nhịp sống hiện đại, Xoè Thái Tây Bắc ngày càng được nhiều người biết đến như tinh hoa của một nền văn hoá. Du khách trong nước và quốc tế khi đến Tây Bắc đều muốn một lần được đắm chìm trong điệu múa truyền thống nơi đây. Không chỉ thể hiện sự gắn kết bền vững của cộng đồng, mang theo khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, điệu Xòe còn tỏ lòng chân tình, mến khách trong văn hóa giao tiếp của người Thái.

Khi màn đêm buông xuống, bên ánh lửa bập bùng, tiếng trống, chiêng vang lên như mời gọi du khách đến quây quần, cùng nhau nắm tay trong điệu Xòe, quên đi những âu lo, mệt nhọc, nối rộng tâm hồn con người ở khắp mọi miền. Bức tranh huyền diệu, lung linh của vùng đất Tây Bắc về đêm đủ sức làm đắm lòng bao lữ khách. Để rồi khi chia xa, điệu Xoè còn mãi trong tâm trí, nồng nàn và đắm say…